Limoni Not: Eski Roma’da Turunçgiller Sadece Zenginler İçindi
Ağaç kavunu Akdeniz’e ulaşan ilk turunçgildi. Ağaç kavunu büyük ihtimalle İran ve bugün İsrail (ağaçkavunu kalıntıları Kudüs yakınındaki 2500 yıllık bir İran bahçesinde bulundu), Ürdün, Lübnan, güney Suriye ve Kıbrıs’ı kapsayan Güney Levant üzerinden batıya yayıldı.
Nadir ve iyileştirici güçlerinden dolayı seçkin kişilerce kıymetli limonlar Eski Romalıların acai üzümleriydi. Aslında bu gıpta ile bakılan meyve, aynı zamanda ağaç kavunu, eski Akdeniz’de bilinen tek turunçgildi. Yeni bir araştırmanın bulduğuna göre portakallar, misket limonları ve greyfurtlar gibi diğer meyvelerin anavatanı Güneydoğu Asya’dan batıya doğru yayılması yüzyıllar aldı.
İsrail’deki Tel Aviv Üniversitesi’nde arkeobotanikçi ve çalışmanın baş araştırmacısı Dafna Langgut bir e-postada Live Science’a: ‘’Ancak daha sonraki yıllarda turunçgiller, limonlar ve ağaç kavunları kadar özel değildi. Diğer tüm turunçgiller büyük ihtimalle bin yıldan daha fazla sürede ve ekonomik nedenlerden dolayı yayıldı.’’ açıklamasında bulundu.
Eski turunçgil ticaretini araştırmak çok iş gerektirdi. Langgut eski metinleri, sanat eserlerini, freskler ve madeni paralar gibi yapıları inceledi. Aynı zamanda kimlikleri ve polen taneciklerinin, kömürlerin, tohumların ve diğer meyve kalıntılarının yerleri hakkındaki geçmiş çalışmaları inceledi.
Langgut:
‘’Bu bilgiyi toplamak turunçgillerin Güneydoğu Asya’dan Akdeniz’e yayılmasını ortaya çıkarmamı sağladı.’’ dedi.
Turunçgil Ticareti
Ağaç kavunu Akdeniz’e ulaşan ilk turunçgildi. Langgut, bu yüzden tüm meyve grupları bir tanesi onun ekonomik olarak daha az önemli öğelerinden biriyle isimlendirildiğini söyledi.
Ağaç kavunu büyük ihtimalle İran ve bugün İsrail (ağaçkavunu kalıntıları Kudüs yakınındaki 2500 yıllık bir İran bahçesinde bulundu), Ürdün, Lübnan, güney Suriye ve Kıbrıs’ı kapsayan Güney Levant üzerinden batıya yayıldı. Langgut, daha sonra onun M.Ö. 300 – 200 yılları boyunca batı Akdeniz’e yayıldığını ortaya çıkardı. Roma’da bulunan ilk limon kalıntıları Roman Forum’da keşfedildiğini ve M.Ö. yüzüncü yılın sonlarına ve M.S. birinci yüzyılın başlarına dayandığını söyledi. Ağaç kavunu tohumlarının ve polenlerinin Vezüv Dağı bölgesi ve Roma’da varlıklı insanların sahip olduğu bahçelerde bulunduğunu da sözlerine ekledi.
Limon’un Akdeniz alanına ulaşması 400 yıl daha aldı. Limonlar da elit sınıf tarafından sahiplenilmişti. Langgut: ‘’Bu da bin yıldan daha fazladır ağaçkavunu ve limon Akdeniz havzasında bilinen ilk turunçgil meyveleriydi.’’ (Akdeniz havzası, deniz çevresindeki ülkeleri kapsıyordu.)Toplumun üst tabakası muhtemelen limon ve ağaçkavununu ‘’iyileştirme özellikleri, sembolik kullanımı, hoş koku ve enderlikleri’’ ve aynı zamanda mutfakla ilgili özellikleri dolayısıyla değerli mal olarak gördüler. Takip edilen turunçgiller büyük ihtimalle ihracat ürünü olarak yetiştirildi. M.S. 10. Yüzyılın başların ekşi portakal (Citrusaurantium), misket limonu (Citrusaurantifolia) ve greyfurt (Citrusmaxima) Akdeniz’e ulaştı. Bu meyveler muhtemelen Müslümanlar tarafında Sicilya ve İber Yarımadasi üzerinden yayıldı. Müslümanlar Kuzey Afrika’da ve Güney Avrupa’da ekili turunçgillerin yayılmasında önemli bir rol oynadı, çünkü Arapça’dan türetilmiş turunçgil türlerinin çoğunun yaygın adı aynı zamanda kanıttır. Bu da büyük toprakları ve Hindistan’dan Akdeniz’e ulaşan ticaret yollarını yönettikleri için muhtemeldir. Tatlı portakal (Citrussinesis) çok sonra – M.S. 15. yüzyıl boyunca- muhtemelen Cenova ve İtalya’daki insanlar tarafından kurulmuş bir ticaret rotası aracılığıyla batıya seyahat etti. Portekizliler böylesi bir rotayı 16. yüzyıl boyunca kurdu. Son olarak mandarin (Citrusreticula) ise, 19. yüzyılda ağaçkavunu ilk batıya yayıldıktan yaklaşık 2200 yıl sonra Akdeniz’e ulaştı.’’ dedi.
Çeviri: Esra Demirezen