Antik Romalıların, Yunanlıların ya da Mısırlıların veya geçmişte yaşayanların izlerinden yürümek, kelimenin tam anlamıyla heyecan vericidir. Kırk yılı aşkın süre klasik dünyayı araştırmış oldukça dik başlı bir profesyonel olan benim için bile, çocukluğumda yaşadığım evden sadece birkaç km ötedeki Wroxeter Roman şehrinin duvarlarını tırmanmak ya da Çiçero’nun halka seslendiği Roma’daki forumun tam göbeğinde durmak beni kendimden geçiriyor.
Ve yalnız değilim. İnsanlar Pompeii’nin kalıntılarının tadını çıkarırken onları gözetleyerek günlerimi geçirdim. İnsanlar genelde gülebilirler ya da korkabilirler; duvarlardaki göze hitap eden resimler onları etkileyebilir; patlama kurbanlarının cesetlerinin acı veren alçısından etkilenebilirler. Ancak hemen hemen her ziyaretçi, en hızlı tatmin veren sıradan atlama taşları üzerinde sıradan Pompeii sokaklarının karşıdan karşıya geçmenin en basit hareket gibi göründüğünü hatırlar. Neden? Eminin ki kısmen tam aynı yerde küllleri dökülmeden önce orada yaşayan insanların ayak izleri tekrarlamanın verdiği içten duygulardır.
Geçmişle doğrudan bağlantının her geziyi unutulmaz yaptığı doğrudur. Geçmiş dünyaların tüm sanal rekreasyonları bir tık uzağımızda ve en ünlü antik sitelerin bazılarının internet versiyonları ilginç derecede doğru, çoğunun esas ihtişamları içinde yapısal gezinim yapılabilir. Ancak, hiçbiri oraya gitmek ve gerçek şeyleri görmekle yarışamaz. Delfi’yi her zaman hayata getiren şey, Atena’dan at arabasıyla gelmek şöyle dursun, günümüzdeki araba parkından bile tapınağa yürümek benim için çok büyük bir çabadır. Bunun, kahini ziyaret etmenin hiç şüphesiz bir zahmet olduğunu, ilahi öğütlerin kolay gelmediğini vurgulayan bir uyarıdır. (Ziyaretçilerin Masada’ya ulaşması için teleferik yapan İsrail yetkililerine müteşekkirim ancak zaman zaman bu otantik deneyime gölge düşürüyor.) Ve bu sadece Roman banyo yapılarına oturmaya aydınlatma, sanitasyon ve suyun nasıl bir bölümden diğerine aktığını düşünmeye başladığımda bu yerlerin çoğunun oldukça karanlık, pis ve sağlıksız olduklarını fark ettim. Işıldayan güzellikler, birkaç pahalı spakompleksleriyle sınırlanmıştı ama büyük bölümü için bu bir hayaldi.
Elbette ki tarihle bu etkileşim göründüğü kadar kolay ve doğrudan değildir. Roma’daki Panteon, büyük modern müdahaleler olmadan tüm yüksekliğiyle hayatta kalan neredeyse eşsiz bir yapı örneğidir. Bir antık sitede göreceğin son birkaç bin yılda inşa edilmiş iki metreden uzun duvarlar, basit temel kurallardır. İstisnalar da vardır. Roma’daki devasa zafer takıları, sonraki ev ve kalelere dahil edildiği ve bu yapılar kaldırıldığında tekrar ortaya çıkarıldığı için kurtuldular (böylelikle Roman Forum’undaki ünlü Titus Kemeri M.S. 100 yılındaki kadar 19. Yüzyılda da aynıdır.) Temel kural en ünlü sitelere ve yapılara uygulanır.
Pantenon’un on dokuzuncu yüzyıl sonlarındaki ilk fotoğraflarına baktığımızda günümüzdekinden çok daha fazla bir yıkıntı halinde olduğunu ve şu anki ikoniksilüetini kesinlikle kazanmadığını keşfetmek benim için oldukça şaşırtıcıydı. 1920’lerdeki inşaat kampayasından önce ve sonra Athena’yı iki kere ziyaret etmiş Virginia Woolf için de sürpriz gibi bir şeydi. İkinci olayda günlüğünde tapınakla ilgili bir şeyler yazmıştır. ‘’Hatırladığımdan daha büyüktü ve daha iyi bir arada tutulmuştu. Bildiğinden daha doğruydu. Hayal ettiği gibi bir hafıza oyunu değildi, toptan bir yeniden yapım vardı.
2017 Yılının En Şaşırtıcı 10 Arkeolojik Keşfine Buradan Ulaşabilirsiniz
Volkanik patlamayla hasara uğradıktan sonra gömülü bulunan günümüzde bir şehir gibi görünmeyen Pompeii’deki durumun aynısıdır (2. Dünya Savaşı’nda müttefiklerin bombalamasıyla vurulanlar gibi). Şehir boyunca yıkık duvarlar yeniden yapıldı, evlerin çatısı örüldü (orada önceden ne varsa makul bir kopyası), mozaikler onarıldı ve resimler rötuşlandı. Segovia su kemerleri üzerinde oldukça fazla iş yapıldı. Romalılar büyük inşaatçılardı, ancak son 2000 yıla inşa etmediler.
Bunun büyük bir dert olduğunu sanmıyorum. Yeni bir çatı genellikle altında kalan şeyleri korumanın tek yoludur. Ara sıra bir yarımı, onların üzerinde tırmanırken eğlenmeme rağmen, birisinin Britanya’daki Roma yapılarının çoğunun terk edildiği kötü küçük taş duvarlardan bazılarını yeniden cesaret etmiş olduğunu dilerken buluyorum. Ama bu, zamanda yolculuk etmeyi seçtiğimizde fikirlerimizi kendimize saklamamız gerektiğinin ve eğer yukarıya değil de aşağıya bakarsak – atlama taşları ve direnaj sistemleri- gerçek kalıntılara daha yakın olacağımızın bir uyarısıdır.
Çevremizdeki antik mirastan korkmamamız gerektiğini de hatırlatır. Yapabildiğimiz en iyi şekilde hayatta kalan şeyi yaklaşılmaz hale getirmeden gözetlemeliyiz. ( Çoğumuzun gerçek olan çok değerli olduğu için Pompeii’nin replikasını ziyaret etmemizin istenmesinden ödüm kopuyor.) Ve kendi dünyamız ve tarihimiz hakkında ne anlattığını anlamak için elimizden geleni yapıp sorumluluk almalıyız. IŞİD’in Palmira’daki başka bir yapıyı yıktığı belirtilen bir zamanda bu daha güncel olamaz.
Akropolis, Athena, Yunanistan
Parthenon, sıcaklık kalabalık ve partilerinin söylevini yapan rehberlerin kakafonisine rağmen günümüzde bile hayatta kalmayı başarabilen bir yer olan Akropolis’te hala ziyaret edebileceğin birçok ünlü tapınaktan sadece biridir. Buranın heyecanlı kısmı ise devam eden tarihidir. Ayakta kalan yapılar M.Ö. beşinci yüzyılın ihtişamlı günlerine dayanır, ancak yeni restore edilen Parthenon önceki pagan tapınağına inşa edilmiş Hristiyan kilisesinin izlerini korumaktadır ve keskin gözlü ziyaretçiler, imparator Nero’yu onurlandıran bir yazının sabitlenmiş bronz harflerinin bulunduğu yerdeki cephesi boyuncaki boşlukları fark edecektir.
Atina Gezi Yazımıza Buradan Ulaşabilirsiniz
Afrodisias, Türkiye
Türk kıyılarından birkaç saatlik seyahetle (Kuşadası ve Bodrum en yakın büyük tatil yerleridir), bu Roma şehri son 50 yılın en önemli arkeolojik keşiflerinden biridir- birkaç sıradışı heykelle tamamlanan bir tiyatro, meclis salonu ve tapınaklar gün yüzüne çıkarıldı. En önemlisi hala hayatta kalan 80 geniş oyuk tablayla Roma imparatorlarının ibadetine adanmış bir kutaktı. Bunlar, Britanya eyaletinin bilinen ilk resmini (İmparator Cladius tarafından neredeyse tecavüze uğradığı gösteriliyor), küçük oğlu Nero’yu taçlandıran imparatoriçe Agrippina’nın harikulade bir sahnesini içeriyor.
Anadolu’dan Arkeoloji Haberleri İçin Tıklayınız
Delfi, Yunanistan
Burası antik dünyadaki en ünlü kahinin Romalılara da Yunanlılara da bazen anlaşılmaz tavsiyelerini ilettiği yerdi. Hala kehanetin temellendirildiği tapınağı, sürekli festivallerde düzenlenen yarışların yapıladığı stadyumu ve tanrı Apollo’ya zengin vakıflarına ev sahipliği yapan değişik şehirlerdeki zarif hazineleri görebilirsin. Bir dağ vadisi içinde yüksek konumdaki çarpıcı güzellikte bir yerleşimdir. Enerjik ziyaretçiler, ana sitenin daha uzağındaki binlerce ufacık bronz adakların ve çömleklerin keşfedildiğiperilere adanmış ürkütücü ‘’Corycian mağarasına’’ yürümeli. Aşağıdaki büyük tapınaktan çok farklı bir atmosfere sahiptir.
Masada, İsrael
İlgili Yazılar
Son isyanların toplu katliam yapılarak ortadan kaldırıldığı söylenen Roma’ya karşı çıkan Yahudi İsyanı bu çöl tepesinde gerçekleşmiştir. Kurak iklim hala Roma kuşatma yapıtlarının dikkat çekmesini sağlıyor: çevreleyen duvar, ordu kampları, dağı oluşturan devasa yokuş sonunda düşman kalesine erişim sağladı. Tepenin üzerindeki en etkileyici kalıntı ise Kral Herod’un eski sarayıdır. Tipik otokrat gösterişiyle hiç su olmayan bir tepedeki çölün ortasına lüks bir saray (ve hamam) inşa etti.
Mezopotamya Arkeoloji Haberlerine Buradan Ulaşabilirsiniz
Napoli yakınlarındaki Oplontis Şehri, İtalya
Pompeii ve Herculaneum Roman kasabaları ziyaret etmeye değer yerlerdir. Ama Roma dünyasına geri dönüşün daha huzurlu bir yolculuğu için MS 79 yılında patlayan Vezüv altında kalan Oplontis’taki büyük villayı görmelisin (Torre Annunziata tren istasyonuna rahatlıkla ulaşabileceğin mesafededir.) Sıklıkla öne sürüldüğü gibi imparator Nero’nun karısı Poppe’nın aile villası olup olmadığı kesin değildir. Ancak olimpik yüzme havuzu ve zekice tasarlanmış bahçeleriyle muhteşem ölçüde bir villa olduğu kesindir. Ve bazen orada tek başına olup, tadını çıkaracaksın.
Ostia, İtalya
Ostia’daki Roma liman kenti Orta Çağ’ın başlarında Roma gerilediği için kumla kaplanmıştır. Şehir merkezinden kısa bir tren yolculuğuyla gidebilirsiniz, ama gürültü ve koşuşturmacadan kilometrelerece ötede gibi hissedersiniz. Her ne kadar pek iyi korunmasa da ikinci bir Pompeii gibidir. Benim için önemli olanlar ise barlar ve çok oturaklı tuvaletleri (dürüst olmak gerekirse daha çok restore edilmişti) ama aynı zamanda Ostia’dan yönetilen ticari kargo şirketlerinin ofisleridir. Zeminin üzerinde her ofisin çeşitli büyüklerde işletmesinin logosu bulunan bir mozaiği vardı.
İtalya İle İlgili Tüm Yazılarımıza Buradan Ulaşabilirsiniz
Paestum, İtalya
Napoli’nin 100 kilometre güneyindeki küçük Paestum kasabası Yunan ve Roma’nın harika bir karışımıdır. Aslında İtalya’nın güneyinde birçok Yunan yerleşimlerden biridir ve en önemli kalıntılar MÖ altıncı yüzyıla dayanan üç büyük tapınaktır. Büyük ölçüde kaybolduğumuz antik resmin tüm geleneğin bir anımsatıcı olan genç dalgıcın bir su havuzuna girerkenki ünlü bir resminin bulunduğu, sonradan hafifçe boyanmış lahitler de aynı şekilde etkileyicidir. Ve sonunda MS altıncı yüzyılda tarihte yerini alan iyi korunmuş küçük bir Roma kasabası.
Pantheon, Roma
M.S. İkinci yüzyılda imparator Hadrian tarafından dikilen ‘’Tanrıların Tapınağı’’, beş yüz yıl sonra Meryem Ana kilisesine dönüştürüldüğünden beri korunmaktadır. İki bin yıl önce olduğu gibi gerçekten içerisine girebileceğin tek gerçek Roma binasıdır. Hala sıradışı bir Roma gücü ve hünerinin göstergesidir. Kubbenin beton uzunluğu 1958 yılına kadar dünyadaki en geniş uzunluğa sahipti. Sütunlardaki ve zemindeki binlerce kilometre öteden getirilen renkli mermerler, imparatorluğun gelirlerinin parçasıydı.
Segovia, İspanya
Tek bir çarpıcı Roma manzarası ve büyüleyici bir Roma mühendisliği parçası için Segovia’ya git. MS birinci yüzyılda inşa edilmiş çift katlı kemerlerin bir dizisinin üzerindeki devasa su kemeri yaklaşık otuz metre uzunlukta ve şehir meydanına hükmeden modern kasabanın tam ortasındadır. Roma’ya özgü görülecek çok az şey vardır ancak Segovia sadece su kemeriyle değil aynı zamanda saraydan tutun da katedral, manastırdan hanlara ortaçağ mimarisiyle bir Dünya Miras Alanı’dır.
Timgad, Cezayir
Kuzey Afrika birçok etkileyici Roma kalıntılarına ev sahipliği yapıyor ve her yerde artan politik sebeplerden dolayı ulaşılmaz hale geliyor. Cezayir şu anda en uygun güzergahlardan biri ve Roma sitelerine birçok uzman turları mevcuttur. Sahara’nın sınırındaki Roma şehri Timgad ziyaret edilecek en iyi yerlerden biridir. Gazi Romalı askerler için yeni bir şehir olarak milattan sonra 100 civarında kurulan bu yer forum, tiyatro, tapınaklar ve pazarlar gibi genel şehir binalarının harika bir uyumuna sahiptir. Ve Roma dünyasından hayatta kalmış çok az halk kütüphanelerinden birine sahip olmasıyla övünç kaynağıdır.
Dergimizde Yayınlanan Tüm Gezi Yazılarına Ulaşmak İçin Tıklayınız
Çeviri: Esra Demirezen
Yazı: Mary Beard
Kaynak
Telegraph