Farklı Kültürlerde Hazır Cevap Bilge “Nasreddin Hoca”

Bir gün hoca ve öğrencileri derse gidiyorlardı. Hoca eşeğinin sırtında ters oturuyordu. ‘‘Hoca,  Allah aşkına niçin öyle oturuyorsunuz? Rahatsız edici değil mi?’’ diye sordular.

Hoca cevapladı ‘‘Eğer diğer şekilde otursaydım, hepiniz arkamda kalacaktınız ve yüz yüze olmayacaktık. Böylesi daha iyi’’ (Kabacali, A., Nasreddin Hodja, p.)

Büyük bir sarık ve yeşil bir kaftan giyen beyaz sakallı, koca göbekli -Nasreddin Hoca’yı temsil eden- bir adam 2005 yılında Hollanda’da Nasreddin Hoca Festivali’nde barış, hoşgörü ve kalıcı bilgeliğin mesajlarını dağıtmak için Rotterdam sokaklarında yürüdü. 2006 yılında Nasreddin hocanın eşeğinin üzerinde ters duran heykelinin açılışı aynı amaçlarla Brüksel’in Schaerbeek belediyesinin Rue Galait caddesinde gerçekleştirildi.

Türkiye’deki insanlar çocukluklarından itibaren 13.yüzyılda yaşadığı söylenen bir komedi yazarı olan Nasreddin Hoca’nın hikâye ve fıkralarını bilirler. Hikayeleri Türkiye’den İran, Arap ve Afrika kültürlerine, hatta İpek Yolu boyunca Çin’e ve Hindistan’a kadar birçok farklı kültürel geçmişin kabile üyelerinin kalplerine ve zihinlerine doğru yol alarak karalar ve denizler kat etti. Mesajları o kadar evrensel ki her kültür bu adamın kendilerine ait olduğunu iddia ediyor gibi gözüküyor.  Ancak bu popülerliğine rağmen varlığı hakkında hala tartışmalar sürmektedir. Peki, Nasreddin Hoca kimdir ve gerçekten var oldu mu?

Gerçek Nasreddin adına lütfen ayağa kalkın

Bir gün dört çocuk hocaya yaklaşır ve ona bir çuval dolusu ceviz verirler.

‘‘ Hoca, biz bu cevizleri aramızda eşit bir şekilde bölüşemiyoruz. O yüzden lütfen bize yardım eder misin?’’

Hoca sorar ‘‘ Tanrı’nın bölüştürme yolunu mu istersiniz yoksa ölümlülerinkini mi?’’

Çocuklar cevap verir ‘‘Tanrı’nın yolunu.’’

Hoca çuvalı açar ve iki avuç dolusu cevizi bir çocuğa, bir avuç dolusunu bir diğerine ve sadece iki cevizi de üçüncü çocuğa verir ancak dördüncüye hiç ceviz vermez.

Şaşkına dönen çocuklar sorar ‘‘ Ne biçim bölüştürme bu?’’

‘‘ İşte bu Tanrı’nın yolu’’ diye cevaplar Hoca. ‘‘ Bazı insanlara çok verir, bazılarına az verir, bazılarına ise hiç vermez. Eğer ölümlülerin yolunu isteseydiniz, hepinize eşit miktarda ceviz verecektim.’’ (Kabacali, A., Nasreddin Hodja, p.3)

Birçok ismi sayesinde Nasreddin Hoca tüm dünyada, özellikle Orta Asya’daki veya yakınındaki ülkelerde, çok sayıda hikâyesi anlatıla gelen ana karakter haline geldi. Ancak gizemli Nasreddin Hoca figürünün birçok farklı kültür tarafından kendilerinin olduğu iddia edilse de bu hiçbir şeyi açıklığa kavuşturmuyor.

Arapça konuşulan ülkelerde ‘‘Juha’’ olarak bilinir. Ancak Juha aynı zamanda 9.yüzyıl kadar eski Arap Edebiyatı’nda bulunan ayrı bir halk karakteridir de. Nasreddin Hoca Sicilya ve Güney İtalya’da ‘‘Giufa’’ olarak bilinir. Birçok hikâyesi Svahili kültüründe  “Abunuwasi” veya  “Abunawas” adı altında anlatılır ancak bu yine Nasreddin Hoca’nın tamamen farklı olan bir adam ile –şiirleri ile bilinen Abu Numas ile karıştırılmasına neden olur. Çin’de Nasreddin Hoca  阿凡提 (Āfántí) olarak bilinir. Biyografisine ilişkin birçok teori belli bir gerçeği inşa etmeyi başaramadığı için tarihsel varlığı hala şüphelidir. Doğum yeri bile tartışılmaktadır, Uygurlar Xinjian, Özbekler Buhara olduğuna inanmaktadır.  16.yüzyıldan itibaren bu kişilik gittikçe artarak farklı kökenlerin anekdot ve fıkralarının popüler fakat düzensiz geleneğinin bir kristalleşme noktası görevi gördü.

89 Yaşındaki ‘Büyükanne Lena’ Tek Başına Dünyayı Dolaşıyor

Çeviri: Belgin AVŞAR

Kaynak: ancient-origins “A Real Wiseguy! Witty Sage and Ancient Comedian Nasreddin Hodja Has the Last Laugh“