ROMA AMFİTİYATROLARI, GENİŞ, YÜKSELTİLMİŞ OTURMA KONUMUNA SAHİP YUVARLAK VEYA OVAL AÇIK HAVA MEKANLARI OLUP GLADYATÖR SAVAŞLARI, İKİ TEKERLEKLİ ARABA YARIŞLARI, HAYVAN DÖVÜŞTÜRMELERİ VE İDAMLAR İÇİN KULLANILMIŞLARDIR.
Roma İmparatorluğuna ait bölgede yaklaşık 230 tane amfitiyatro bulunmuş ancak bugüne kadar İngiltere’de yalnızca bir avuç örnek kalabilmiştir.
Amfitiyatroları, sirklerden, genellikle dikdörtgen olup esas olarak yarışlar için inşa edilen hipodromlar ve atletizm alanına yönelik yapılan stadyumlara göre farklılık gösterir. Bununla birlikte bu terimlerin çoğu aynı mekan için kullanılmıştır.
Caerleon Amfitiyatrosu (IscaAugusta)
Isca Augusta (veya Isca Silurum), bugün Güney Galler’de, Newport kentinin kuzey eteklerinde bulunan Caerleon kasabasının bir kısmının altında kalmış olan bir lejyoner kale ve yerleşim yeridir.
Yuvarlak biçimi nedeniyle kurtarılamayan amfitiyatro, yerliler tarafından, ‘Kral Arthur’un Yuvarlak Masası’ olarak biliniyordu. Ancak amfitiyatronun Kral Arthur ile olan bağlantısına dair bilinen bir bilgi yok. 1909 yılında yapılan ilk araştırma, 1926 yılında başlayan ve Victor Erle Nash-Williams tarafından denetlenen tam ölçekli bir kazının yapılabilmesinin mümkün olduğunu göstermiştir.
Bu ise, diğer şeylerin yanı sıra, amfitiyatronun MS 90’larda inşa edildiğini ancak 2.yüzyılın başları ve yine 100 yıl sonrasında tekrardan olmak üzere iki kez inşa edildiğini ortaya çıkarmaktadır.
Sekiz girişe sahip oval şeklinde olan stadyumun yaklaşık altı bin seyirci alabilme kapasitesi olduğu düşünülüyor.
Silchester Amfitiyatrosu (Calleva Atrebatum)
Calleva Atrebatum (veya Silchester Roman Kasabası) bir Demir Çağı operası olup daha sonrasında Britannia eyaletinde bir kasaba ve Atrebates kabilesi üyelerinin başkenti olmuştur.
Silchester amfitiyatrosu MS 50 ile 70 yılları arasında şehrin doğu kesiminde inşa edilmiş olup İngiltere’nin en eski amfitiyatrolarından biridir. Karşı taraflarda olmak üzere iki tane girişi ve toplam 45 x 39 metre ölçülerinde olup eliptik bir plan düzenine sahiptir.
Bir araştırma ise, oturma yerlerinin zeminin, asıl seviyesine göre iki metre altında bulunan amfitiyatronun ortasındaki alandan kazılan toprak ile yapıldıklarını gösteriyor.
Oturma yerleri, 4500 ila 7000 arasında seyirci alabilecek şekilde yapılmışlardır. Sonunda ise, 5 ve 7.yüzyıllar arasında terk edilmiştir. Bu süreç diğer terk edilen Roma İmparatorluğuna ait yerleşim birimlerine göre olağandışı sayılacak kadar geçtir.
Carmarthen Amfitiyatrosu (Moridunum)
Moridunum, Britannia’nın Romalılar’a ait bir bölgesinde bulunan bir Roma kalesiydi. Bugün, Carmarthen adıyla bilinir ve Carmarthenshire ilçesindedir (eski adıyla Dyfed ilçesi).
Kasabanın doğusunda taş surları ve tahtadan oturma alanları olan amfitiyatro, kasabada yaşayan nüfus sayısına göre şaşırtıcı bir şekilde genişti. Oturma alanının çevresi 92 x 67 metre, merkezi arena ise 46 x 27 metreydi.
Chester Amfitiyatrosu (Deva Victrix)
Cheste rAmfitiyatrosu, Chester, Cheshire’da bir Roma tiyatrosudur. Büyük taştan yapılma amfitiyatronun halen dahi görünen kalıntıları Avrupa kıtasında bulunanlar ile benzerlik göstermekte ve öncesinde bölgede daha küçük bir amfitiyatro bulunduğuna inanılmakla birlikte, 1999’dan beri yapılan kazılar, oturma alanı tabanının tahta ızgaradan yapıldığını göstermektedir.
Bugün, yalnızca yapının kuzey kısmının yarısı açığa çıkmıştır; güney kısmı ise binalarla kaplıdır, bazıları da listelenmiştir. İngiltere, Roma işgali altında olduğu dönemin büyük birçoğunda kullanılan amfitiyatro, 350 yılı civarında kaldırılmıştır. 1929 yılında, çukur duvarlarından birinin inşaatı sırasında, yeniden keşfedilmiştir. 2000 ve 2006 yılları arasında, amfitiyatro için yapılan kazılar, Chester Kent Konseyi’nde ve 2004 yılından sonra da, İngiliz Mirası’nda yer edinmiştir.
Maumbury Rings (Durnovaria)
İlgili Yazılar
Maumbury Rings, İngiltere, Dorset, Dorchester kasabasının güneyinde bulunan Neolitik bir anıttır. Çapı 85 metre olan geniş dairesel bir siper olup kuzeydoğuya girişi olan tek bir tümseğe ve içe dönük bir hendeğe sahiptir. Hendek, birbirine sürekli siper oluşturulabilmesi için yakın konumlandırılmış her biri 10 metre derinliğinde olan huni şeklinde bir dizi kazı çalışması ile yapılmıştır. 20. yüzyılın başlarında kazılan hendek dolgusunda insan ve geyik kafatası parçaları bulunmuştur.
İnşaatından iki bin beş yüz yıl sonra, Roma işgali sırasında (MS 100 yılı civarında), yakınlardaki Roma kenti, Durnovaria (Dorchester) vatandaşlarının kullanımı için bir amfitiyatroya dönüştürülmüştür. Girişi korunuyordu ve güneybatısına inşa edilen içteki çevrili alanın oyuncular için yapıldığı olarak yorumlanmaktadır. Anıtın iç kısmı ise, hendeğe yığılan materyaller nedeniyle alçalmıştır.
Cirencester Roma Amfiyatrosu (CoriniumDobunnorum)
Cirencester Tiyatrosu, İngiltere, Gloucestershire, Cirencester’da bulunan bir Roma amfitiyatrosudur. Arkeolojik kazılar, yapının ana hatlarını açığa çıkararak halen görünebilir arenanın 25 metre altına ulaşan siperleri ortaya çıkarmıştır.
Alan yaklaşık 46 ve 41 metre olup; alanda Roma eserleri, madeni para ve çanak çömlek parçaları da dâhil olmak üzere, keşfedilmiştir. 2.yüzyılın başlarında inşa edildiği tahmin edilmektedir.
Siperler, taştan yapılma taraçanın üzerine yerleştirilen sıralı tahta koltuklarının yaklaşık 8000 kişilik olduğunu kanıtlıyor. Stadyumun kuzeydoğu ve güneybatı uçlarında yer almak üzere iki girişi vardır.
Batı Roma İmparatorluğu saldırıya uğradığı ve askerlerin Roma’ya savunma için geri döndüğü 5.yüzyılda, amfitiyatro istilacı Saksonlara karşı savunma için güçlendirilmiştir. Tahta yapılar ise, arenanın içerisinde dikilmiş, kuzeydoğu girişinin bir kısmını engellemiştir.
Londra Roma Amfitiyatrosu (Londinium)
Bir Roma amfitiyatrosu olan Londinium, Guildhall galeri kompleksinin altındaki tonozlu bir bölümde bulunmaktadır. 1998’de, Guildhall’ın planlanan genişleme süreci esnasında keşfedilen kalıntılar asıl yerinde gösterilmekte ve artık korunan bir anıt halindedir.
Londra’nın ilk Roma amfitiyatrosu MS 70 yılında tahtadan inşa edilmiş daha sonra, 2.yüzyılda taş duvarlarla ve fayanslı bir girişle yenilenmiştir.
Binlerce izleyici alabilme kapasitesinde olan amfitiyatronun büyüklüğü arenanın çevresindeki avlunun kaldırımına siyah bir yuvarlak şeklinde işaretlenen sokak seviyesindedir.
Amfitiyatro, gladyatör oyunları, hayvan dövüştürme, idamlar ve dini törenler de olmak üzere çeşitli amaçlarla kullanılmıştır. Roma işgalindeki Britannia kendi savunmalarına baktığında, Roma kentinin geri kalanıyla birlikte dağılmış ve harabeye dönmüştür. 2000 yılında MOLAS tarafından GuildhallYard girişinde yapılan diğer kazılar, amfitiyatronun güney girişinin hemen üzerine inşa edilmiş 13. yüzyıldan kalma büyük bir kapının kalıntılarını açığa çıkarmaktadır. 
St. Albans Roma Tiyatrosu (Verulamium)
Tam olarak bir amfitiyatro olmasa da, Verulanium Roma Tiyatrosukesinlikle kayda değer bir yapıt. İngiltere’de benzeri olmayan, Roma Britannia’sının tiyatrolarından bilinen örneklerinden biri olarak hayattadır ve İngiltere’deki en etkileyici Roma kalıntılarından biridir. Tiyatro, dini geçit törenleri, dans, güreş ve vahşi hayvan gösterileri için yükseltilmiş oturma konumları ile MS 140 yılında inşa edilmiştir. Başlarda, 2000 kişilik kapasiteye sahip olan tiyatro, Romalıların 400 ile 450 yılları arasında gerçekleşen işgali ile terk edilmiştir.
Richborough Amfitiyatrosu (Rutupiae)
Rutupiae ya da Portus Ritupis, Romalılar tarafından MS 43 yılında İngiltere’yi işgal etmeleri üzerine kurulmuştur. Stour’un ağzına yakın konumu nedeniyle, Rutupiae, Romalıların altındaki başlıca limanlardan biriydi ve Waitling Caddesinin eşdeğernin başlangıç noktasıydı.
Amfitiyatro eliptik bir çukur olarak kalırken yaklaşık 60 metre x 50 metre ölçülerinde, yerin 3 metre altında olarak ölçülmüştür. Çukur, 12 metre genişliği ve 2 metre yüksekliğinde bir tümsek ile çevrilidir. 1849 yılında yapılan kazılarda üç giriş ortaya çıkmış olup bunların MS 3. yüzyılın sonlarına ait olduğu ve 5.yüzyılın başlarına kadar da işgal altında olduğu ortaya çıkmıştır.
Chichester Roma Amftiyatrosu (NoviomagusReginorum)
Noviomagus Reginorum, Batı Sussex’te bugün Chichester olarak bilinen bir Roma kasabasıydı. Kasaba, sofra takımı ve emaye üreten önemli bir rezidans, pazar ve endüstri merkezi haline gelmişti. 2.yüzyılda kasaba, daha sonra taştan tekrar inşa edilecek olan tümsek ve çitlerle çevriliydi. MS 80 yılı civarında, surların dışına, Doğu Kapısının yakınına bir amfitiyatro inşa edilmiştir. Şimdi ise alan park olmuştur ancak amfitiyatronun şekli ovale yakın olarak algılanabilmektedir; parktaki duyuru panosu bu konuda daha fazla bilgi vermektedir.
Yazı Hazırlama: Gülnihal Kafadar
Kaynak: heritagedaily
Severek okuduğum bir yazı