Antik Yunan Tiyatrosu ve Dionysos Onuruna Yapılmış Anıtsal Amfi Tiyatrolar
Tiyatro, siyasetin, dinin, insanlığın, popüler figürlerin ve efsanelerin tartışıldığı ve büyük bir coşkuyla gerçekleştirildiği bir yerdi.
Eski Yunanlılarda, tiyatro çok ciddiye alınan bir eğlence biçimiydi. Açık hava amfi tiyatrolarında düzenlenen popüler tiyatrolara katılmak için Yunan dünyasından insanlar geliyordu. Zafer günlerinde, bazı amfi tiyatrolar 15.000 kişiye kadar kalabalığı tutabilirken, bazıları da performans çemberinin ortasına düşen bir madeni paranın arka sıradaki seslerinin duyulabildiği kadar akustik olarak hassastı. Tiyatro, siyasetin, dinin, insanlığın, popüler figürlerin ve efsanelerin tartışıldığı ve büyük bir coşkuyla gerçekleştirildiği bir yerdi.
Yunanistan’daki dramatik sanatların kökeni, eski ilahlarının tanrılarının şerefine söylendiği Atina’da bulunabilir. Bu ilahiler daha sonra katılımcıların kostümlere ve maskelere giyeceği koral süreçlere adapte edildi. Sonunda, korodaki bazı üyeler geçit töreninde özel roller almak için evrimleşti, ama bugünkü terimi anladığımız şekilde henüz aktörler değildi. Bu gelişme, o zamanlar M.Ö 6.yüzyılda Atina kentini yöneten zalim Pisistratus’un bir dizi halk festivali kurmasıyla oldu.
Dionysos Festivali
Bu festivallerden biri ‘Şehir Dionysia’ olarak adlandırıldı. Şarap ve bereket Dionysus tanrısı onuruna düzenlenen bir eğlence festivaliydi ve müzik, şarkı söyleme, dans ve şiirdeki yarışmalarda yer aldı. Devrim dolu olay, kaba keçi derilerinden giyinmiş sarhoş adamların önderliğiydi (keçilerin cinsel olarak güçlü olduğu düşünülüyordu). Bazı akademisyenler, Yunanlıların Osiris’i onurlandıran geleneksel Mısır pagemonlarından sonra kutlamalarını şekillendirdiğine inanıyorlar.
M.Ö. 6.yy’da Thespis adındaki bir Dionysus rahibi, tiyatronun doğduğu düşünülen yeni bir elementi ortaya çıkardı. O, ilk Yunan oyuncu “oyuncu” ve “Yunan trajedisi” nin yaratıcısı olarak kabul edilir. O zamandan beri batıda aktörler kendilerini Thespians olarak adlandırıyorlardı.
Komediler ve Trajediler
En popüler iki Yunan oyunu komediler ve trajedilerdi. Tamamen ayrı türler olarak görülüyorlardı ve oyunlar ikisinin özelliklerini birleştirmedi. Trajedi oyunları, dini dersleri öğretmek için hazırlanmış bir hikâye anlattı. Çoğu Yunan trajedisi mitolojiye veya tarihe dayanır ve karakterlerin hayattaki anlamını ve tanrıların doğasını ele alır. Bilinen en eski Yunan trajedi Aeschylus tarafından M.Ö. 472 yılındadır.
Yunan komedi iki dönemden oluşuyordu. Eski Komedi şair Cratinus ve Aristophanes tarafından temsil edildi. Üç aktör ve diyaloğa şarkı söyleyen, dans eden ve ara sıra bir koro kullandı. İkinci dönem, Yeni Komedi, Yunan dramatist Menander tarafından temsil edildi ve yanlış kimlikler, ironik durumlar, sıradan karakterler ve zekâ kullanımından oluşuyordu.
İlgili Yazılar
Maskeler
Modern batı tiyatrosunun başlangıç noktası genellikle Yunanlılara borçludur. Festivale ve kutlamalar sırasında ve cenaze törenleri ve dini törenleri sırasında son derece süslü maskeler giyildi. Bu maskeler, keten veya mantar gibi hafif organik malzemelerden yapılmış ve mermer veya bronz yüz plaklarından kopyalanmıştır. Bazen maskenin üstüne bir peruk takılmıştır. Maske daha sonra boyanmıştır; genellikle bir erkeği temsil etmek için bir erkek ve beyazı temsil eder. Gözler için iki tane delik vardı, aktörün seyirciyi görmesi için yeterince büyük ama izleyicinin onu görmesine izin vermeyecek kadar küçüktü. Maskelerin şekli, aktörün sesini güçlendirdi ve sözlerini dinleyicinin duyması için daha kolay hale getirdi.
Tiyatroda maske kullanmak için birkaç pratik neden vardı. Amfi tiyatroların büyüklükleri nedeniyle performans gösterdiklerinden, abartılı kostümler ve parlak renklere sahip maskeler, kalabalığın uzak bir üyesine düzenli bir yüzden çok daha görünürdü. Maskeler de dönüşüme karakter olarak giyildi. Her üretimde sadece iki ya da üç aktör vardı, bu yüzden maskeler sahneler arasında hızlı karakter değişikliklerine izin verdi. Maskeler, karakterin hakkında bir şeyler öğrenmek için araçlardır, ister fetih kahramanını temsil etmek için muazzam bir sakal ve kükreyen ağız, ya da hileyi temsil etmek için kıvrık burun ve batık gözler olsun. Trajik maskeler, kederli veya acılı ifadeler taşıyordu, komik maskeler gülümsüyor ya da selamlıyorlardı.
Maskeler, cinsiyet, sınıf ve yaşın kolaylıkla taşınmasına izin verdi. Erkekler genellikle dişi göğüslerini temsil eden ahşap bir ek ile birlikte kadın maskeleri giyerdi.
Performans Aşaması
Bir aşama için, Yunanlılar etraflarındaki mevcut manzarayı kullandılar. Açık kenarları ve sıralı koltuk sıraları olan taş amfi tiyatroları inşa etmek için geniş açık alanlara sahip yamaçlar buldular. Tiyatro binaları “tiyatrolar” veya “yerler görme” olarak adlandırıldı ve üç ana unsurdan oluşuyordu: orkestra, sahne ve seyirciler. Orkestra olarak adlandırılan tiyatronun ortası, oyun, dans, dini ayin ve eylemlerin gerçekleştiği büyük bir dairesel veya dikdörtgen alandı. Orkestra, bir tepenin dibinde düz bir terasa yerleştirildi. Komşuları, paodio adı verilen aktör ve koro üyelerine açılan kapıydı. Bunlar, sanatçıların girdiği orkestraya açılan uzun kemerlerdi.
Orkestranın arkasında yer alan yer sahne idi: Sahne arkası olarak kullanılan büyük bir dikdörtgen yapıydı. Başlangıçta, sahne bir çadır ya da kulübeydi ama daha sonra kalıcı bir taş yapı haline geldi. Burada, oyuncular kostümlerini ve maskelerini değiştirecek ve bu yapılar bazen arka plan olarak hizmet verecek şekilde boyanmıştı. Orkestra çemberinden yükselen seyirciydi.
Tiyatronun din ile olan yakın ilişkisi nedeniyle, genellikle kutsal alanların yakınında ya da yakınında bulunuyorlardı. Örneğin, Atina’daki Dionysus Tiyatrosu, Akropolis’in dibindeki Dionysos’un kutsal semtinde bulunuyordu.
Tanrı Dionysos’u onurlandırmak için inşa edilen özel bir tiyatroya Epidaurus denirdi. Batı dünyasının en büyük tiyatrosuydu ve günümüzün standartlarına göre mühendisliğin bir parçası olarak görülüyor. Elli beş yarı dairesel koltuk sırası, tiyatronun mükemmel akustiğe sahip olduğu kadar hassas bir şekilde inşa edilmiştir. Antik çağda tıp tanrısı Asklepios’un adını taşıyan Epidaurus’un (ve genelde tiyatroların) zihinsel ve fiziksel sağlık üzerinde yararlı etkileri olduğuna inanılmaktadır. Önemli bir şifa merkezi olarak görülmüş ve tıbbi sanatların beşiği olarak kabul edilmektedir. İki buçuk bin yıl sonra hala kullanılıyor ve hayatta kalan Yunan tiyatrolarının en büyüğü.
Örneğin, 2018’de tiyatro, eski komediler ve dramaların bir dizi modern sunumuna ev sahipliği yapmaya hazırlanıyor. Bu sene sunulan oyunlardan bazıları şunlardır: Aristophanes tarafından Acharnians (29 – 30 Haziran), Aeschylus tarafından Agamemnon (6 – 7 Temmuz), Aeschylus (6 – 7 Temmuz) tarafından Libration Bearers, Electra – Sophocles (20 – 21 Temmuz), Aristophanes tarafından Thesmophoriazusae (27 -28 Temmuz), Euripides tarafından Orestes (3-4 Ağustos), Proesheus Bound, Aeschylus (3 -4 Ağustos), Aristofanlar tarafından Kurbağalar, (10 & 11 Ağustos) ve Sophocles tarafından Colonus’ta Oidipus ( 17 – 18 Ağustos).
Çeviri: Seher Özkan
Kaynak
Ancient-Origins