Calakmul, kaybolmaya yüz tutmuş bir Maya şehri. Meksika’nın Yucatan Yarımadasında bulunan Petén havzasındaki ormanların derinliğinde yer alan bu etkileyici şehir terk edildikten sonra ağaçların arasında kayboldu.
Arkeolojik kazı yeri Cempeche’de yer alıyor. Calakmul 1931 yılında keşfedildi ve takip eden yıllarda çeşitli kazılar gerçekleştirildi. Şehrin keşif çalışmalarına bir süre ara verilse de 1980’li yıllarda çalışmalara tekrar başlandı. Günümüzde Calakmul UNESCO Dünya Mirası Listesinde yer alıyor ve bölgede arkeolojik çalışmalar devam ediyor.
Calakmul’un Keşfi
1931 yılında Amerikalı botanikçi Cyrus Lundell, Cempeche ormanlarında çalışmalarını sürdürürken Bir Maya şehrinin kalıntılarıyla karşılaştı. Lundell, bu kalıntılara şehrin en göze çarpan iki piramidinden hareketle “Birleşik İki Piramit Şehri” anlamına gelen Calakmul adını verdi. Daha sonra Mayaların şehre “Üç Taş” anlamına gelen ‘Ox Te’ Tuun’ ismini verdikleri öğrenildi. Yine de Lundell’in verdiği isim kullanılmaya devam edildi. Ayrıca, botanikçi kimliğinin yanı sıra Maya arkeolojisiyle yakından ilgilenen Lundell 1931 ile 1933 yılında 16 kadar Maya kalıntısını gün yüzüne çıkardı.
Bir sonraki yıl bölgedeki çalışmayı Washington Carnegie Enstitüsünden Sylvanus Morley yönetti. Calakmul’daki arkeolojik çalışma 1938 yılına kadar devam etti ancak o yıldan sonra çalışmalara uzun bir süre ara verildi. 1982 yılında Campeche Üniversitesinden William J. Folan önderliğinde tekrar başlayan çalışma 1994 yılına kadar sürdü. 1994’ten sonra da çalışmayı Ulusal Antropoloji ve Tarih Enstitüsü devraldı.
Calakmul’un Hakimiyeti
Calakmul’da yürütülen çalışmalar sayesinde bugün bölgede halkın MÖ 600 ile MS 900 yılları arasında yaşadığını, binaların pek çoğunun MS 240 yılında tamamlandığını ve şehrin MS 6. yüzyıl sıralarında altın çağını yaşadığını biliyoruz. Bu refah dönemi MS 9. yüzyıla kadar sürdüğü ve bu dönemde şehrin nüfusunun 50,000 civarında olduğu düşünülüyor. Ayrıca Calakmul’un, civarda yaşayan topluluklarının üzerinde de üstünlük sağlayarak 1,5 milyon kadar insanın hayatını etkilediğine inanılıyor.
İlgili Yazılar
Bu bilgi doğru olsa da Calakmul’un bölgede tam kontrole sahip olduğu düşünülmüyor çünkü en büyük rakibi bugün Guatemala olarak bilinen bölgede yer alan bir diğer önemli Maya şehri Tikal, Calakmul’un en büyük rakibiydi. Arkeologlar, Calakmul’un Yaxchilan ve Naranjo gibi diğer Maya şehirlerinde bilindiğini saptadı. Calakmul’un sırasıyla Tikal’in batı ve doğusunda yer alan bu şehirlerle MS 6. yüzyılda Tikal’i devirebilmek için ittifak kurduğu düşünülüyor. Bu çabalar sonuç vermiş ve Calakmul, Tikal’i MS 562’de ele geçirmiştir.
Tikal ise bu yenilgiden sonra ayağa kalkmayı başarmış ve epigrafik bir bulguya göre MS 695 yılında Calakmul’u alt ederek intikamını almıştır. Ancak bu, Calakmul’un bölgedeki üstünlüğünü etkilememişti ve şehir MS 8. yüzyıla kadar önemini korumuştur.
Şehrin Düşüşü
9. yüzyılın başlarında Calakmul’un kayıtları aniden kesiliyor. Bölgedeki başka bir Maya şehri olan Seibal’daki kabartmalardan arkeologlar, Calakmul’un MS 9. yüzyılın ortalarına kadar işgal altında olduğunu çıkardı. Ayrıca Folan, bölgenin MS 1450 ve 1550 yılları arasında da geçici olarak, örneğin tören düzenlemek için işgal edildiği yorumunda bulundu.
2002 yılında Calakmul UNESCO Dünya Mirası Listesine alındı. Terk edilişinden sonra ormanın derinliklerinde kaybolduğundan Mezoamerika bölgesinin biyolojik çeşitlilik bakımından zengin olan bakir ormanları da Dünya Mirası Sit Alanına dâhil edildi. Bu nedenle, bölgeye gelen ziyaretçiler Maya kalıntılarına ek olarak aralarında kuş, örümcek ve uluyan maymun türlerinin olduğu çevredeki yaban hayatı da gözlemleyebiliyor.
Çeviri: Sinem Ayan
Kaynak
Ancient-Origins