Bir Eşten Daha Fazlası “Haseki Hürrem Sultan”

Hürrem Sultan Topkapı Sarayı’na köle olarak geldi, fakat kısa sürede Osmanlı İmparatorluğu’nun en önemli kadınlarından biri haline geldi. Ona Hürrem ismini veren I. Süleyman’dı ve neşeli anlamına geliyordu. Fakat birçok rakibinin gözünde o İstanbul’un cephanesindeki en tehlikeli silahtı.

Süleyman Hürrem ile Tanışır

1520’den 1566’ya kadar Osmanlı İmparatorluğu birçok kişi tarafından tarihteki en iyi sultan olduğu iddia edilen I. Süleyman tarafından yönetildi. Aynı zamanda Muhteşem Süleyman veya kanun yapıcı- Kanuni olarak da biliniyordu. İktidarda olduğu süre boyunca Avrupa ve Orta Doğu’daki birçok ülkenin tarihine tesir etti.

Süleyman’ın hayatı 1520’de kökten bir değişim geçirdi. O yıl, Eylül ayında babası I. Selim kazara vefat etti ve onun ölümü ile Süleyman’ın Manisa ilindeki kaygısız hayatı sona erdi. İmparatorluğu yönetmesi için payitahta çağırıldı. Aynı zamanda hayatını sonsuza dek değiştirecek kadınla tanıştı.

Tarih onu Roxolena, Roksolana, Roxalene, Roxolane veya Rossa olarak hatırlar. Fakat hayatını büyük bir bölümünde Hürrem olarak anıldı. Bu ismi neşeli kişiliğinden dolayı aldı.

Hürrem bugün Batı Ukrayna’da bulunan Polonya Krallığı’nın güneydoğusundaki Lwow’a 68 km uzaklıktaki Rohatyn kentinde Alexandra Lisowska olarak doğdu. 1520li yıllarda Kırım Tatarları onu bu bölgedeki akınlarından biri sırasında yakaladılar. Onu Kırım şehri Kaffa’daki büyük köle ticareti merkezine köle olarak götürdüler. Daha sonra İstanbul’a gönderildi ve hareme seçildi.

Hürrem’in Süleyman üzerindeki etkisi neredeyse aniden oldu, haremdeki en önemli eş olması sadece birkaç ayı aldı.

Güzelliği ve zekâsı sayesinde kısa sürede Sultan’ın dikkatini çekti. Ve aynı zamanda veliaht olan Mustafa’nın annesi Mahidevran da dâhil olmak üzere haremdeki kıskanç rakiplerinin de dikkatini çekti. Tarihçiler bu rekabetin Hürrem’in canını alma girişimlerine neden olduğunu belirtiyor. En meşhur girişim Süleyman’ın önceki favorisini ve oğlunu eyalet başkenti olan Manisa’ya göndermesi ile sonuçlanan Mahidevran’ın saldırısıdır.

Ruthenian Cadı

Hürrem ve Süleyman arasındaki bağ zamanın toplumu için alışılmışın dışındaydı. Yakın ilişkileri sultan sadece bir kadına odaklandığı hanedan tarihinde bir ilk oldu. Çok geçmeden Hürrem’in Sultan üzerindeki etkisi efsaneleşti. Hürrem, Sultan’a altı çocuk verdi: Şehzade Mehmed, Mihrimah Sultan, Şehzade Abdullah, II. Selim, Şehzade Beyazıt ve Şehzade Cihangir. Bu onun saraydaki konumunu öyle güçlendirdi ki haremde yeni bir düzen başlattı. Topkapı Sarayı’na geldiğinden beri mümkün olduğunca çok ders almak için kararlıydı. Osmanlı dilini, matematiği, astronomiyi, coğrafyayı, diplomasiyi, edebiyatı ve tarihi öğrendi. Aynı zamanda simyaya da ilgisi vardı. Edirne Sarayı’ndaki kazılar sırasında parfüm hazırlamak için kullandığı bazı aletler bulundu.

Mükemmel eğitimiyle aynı zamanda Süleyman’ın devlet konularında danışmanı oldu. Hürrem’in dış işlerinde ve uluslar arası politikalarda etkisi vardı. Örneğin Osmanlı Devleti ve Polonya Devleti arasındaki barışçıl ilişkilerin Polonya-Osmanlı ittifakı ile sürdürülmesi ile ilgilendi. Kırımlı tarihçilere göre Kırımlı Tatar köleciliğini kontrol etmek için de müdahale etti.

Hürrem’in çeşitli pozitif yönlerine rağmen Süleyman’ın diğer danışmanları Hürrem’in konumunun bir kadın için çok yüksek olduğunu düşünüyorlardı. Onun Sultan’a büyü yapan bir cadı olduğuna inanmaya başladılar ve onun hakkında söylentiler yaymaya başladılar. Süleyman bu söylentileri duyunca aşkı hakkında olumsuz söylentileri tekrar eden herkesi cezalandırdı.

Bir Haseki’den Çok Daha Fazlası

Haseki Osmanlı Sultanı’nın baş eşine verilen isimdi. İsim 16. yüzyılda ortaya çıktı ve Hürrem Sultan bu ismin ilk taşıyıcısıydı. Fakat bu hırslı ve arzulu kadını memnun etmeye yetmedi. Fransız yazar ve tarihçi Fontenelle’ye göre Süleyman ile evlenmenin bir yolunu bulmak zorunda olduğuna karar vermişti. İlk olarak, İslam dini için eğitim alması istendi. Süleyman hiçbir tepki görmedi ve onun dini eğitimi ile ilgilendi. Eğitim alır almaz Hürrem Süleyman’a Müslüman olmak istediğini söyledi. Onun Hıristiyan Ortodoks’tan Müslümanlığa geçmesi Sultan’ı o kadar mutlu etti ki onu özgürleştirmeye karar verdi.

Din değiştirme töreninden sonra Hürrem yeni dininin evli olmadığı bir adam ile cinsel bir ilişki yaşamasına müsaade etmeyeceğini söyledi. Osmanlı tarihçilerine göre planı işe yaradı,  Süleyman ancak üç gün direnebildi ve sonunda onunla evlendi.

Polonya Gülüne Şiirler

Süleyman sadece bir sultan değil, aynı zamanda bir şairdi de. Şiirlerinin çoğunu onunla evlendikten sonra Hürrem’e adadı. Bu şiirleri “sevgili” ya da “canan” anlamına gelen “Muhibbi” olarak imzaladı.

Yazdığı şiirlerden bir örnek:

Issız gözümün tahtı, servetim, sevdam, ay ışığım.

En yakın dostum, sırdaşım, varlık sebebim, Sultanım, tek aşkım.

Güzeller içinden en güzeli…

Baharım, şen yüzlü sevdam, gündüzüm, cananım, şen yaprağım…

Bitkilerim, tatlım, gülüm, bu dünyada beni üzmeyen tek insan…

İstanbul’um, Karaman’ım, Anadolu’mun dünyası

Bedehşan’ım, Bağdat’ım ve Horasan’ım

Güzel saçlı kadınım, çekik kaşlım, gözleri yaramazlık dolu sevdam…

Övgülerini her zaman anacağım

 Ben, ızdıraplı kalbin sevgilisi, ben yaşlı gözlerin Muhibbi’si mesudum.

Hayırsever

Siyasi ilgilerinin yanında Hürrem büyük bir hayırseverdi. Birçok halk yapısının yapımında yer aldı. İlk işleri Kuran okulları, çeşmeler ve birçok camiydi ve aynı zamanda İstanbul’da Avret Pazarı yakınındaki kadın hastanesiydi. Ayasofya ve Süleyman Camisi’nin yanında ibadet edenlere hizmet etmek için Haseki Hürrem Sultan Hamamı’nı açtı. Bu hamam bugün hala işlemektedir. 1552’de Kudüs’te Haseki Sultan İmaret’ini inşa ettirdi. Bu 500 fakiri ve günde iki kez ihtiyaç sahibi insanları doyurmak için inşa edilmiş bir halk aşeviydi.

Sultan’ın Eşinin Ölümü

Hürrem 15 Nisam 1558’de bilinmeyen bir hastalık nedeniyle vefat etti. Süleyman onu Süleyman Camisi’nin içinde bir türbeye defnetti. Aynı yeri huzurlu bularak sekiz yıl sonra Süleyman da vefat etti.

Hürrem toplumsal çalışmaları ve Süleyman’ın sadık olduğu kadın olarak hatırlanır. Birçok entrika düzenlediği ve ailesini korumak için her şeyi yapmaya hazır olduğu da belirtildi. Süleyman öldükten sonra oğlu Selim tahta çıktı. 15 Aralık 1574’de vefat edene kadar Osmanlı İmparatorluğunu yönetti.

ALT SINIFLARDAN GELEREK İMPARATORLUK KURAN 10 İNSAN

Çeviri: Belgin Avşar

ancient-origins

Kaynakça

Catherine Clement, Hürrem Sultan, 2011

Andre Colt, Suleiman the Magnificent, 2012

Galina I. Yermolenko, Avrupa Edebiyati, Tarihi ve Kulturunde Hurrem Sultan, 2013

Yavuz Bahadiroglu, Muhtesem Kanuni Sultan Suleyman ve Hurrem Sultan, 2013

Erhan Afyoncu, Muhtesem Suleyman. Kanuni Sultan Suleyma ve Hurrem Sultan, 2011