İyi Bir Kızın Kötü Olma Hikayesi “Pandora”
Pandora tanrılardan bir ceza olarak yaratılmışken Havva Tanrı tarafından Adem’e yardımcı olması için yaratıldı.
Antik Yunan mitine göre Pandora, kutusunu açtığında insanlığın Altın Çağı’nı bitiren ve onları ölüm ve yeniden doğum yaşamına terk eden kötülüğün tüm biçimi dünyaya yayılmıştır. Tanrılar tarafından yaratılan ilk kadın olan Pandora, bir ceza olarak gönderildi. Bu, onun varisi olan kadınlar için oldukça olumsuz bir emsal oluşturdu ve bu cinsiyet ayrımı modern zamanlarda da devam etmektedir. Ancak Pandora her zaman kötülüğün getiricisi olarak görülmezdi. Aslında, çok daha iyi bilinen hayat veren tanrıça Gaea, Athena ve Demeter gibi görülmüştür. Yıllar geçtikçe Pandora tüm kötülüğün kökü olan bir tanrıça sayıldı daha sonra diğer dinlerle bir noktada birleştirildi, sanat ve mitolojide ölümsüzleşti.
Pandora İnsanlık İçin Bir Cezayı Başlatıyor
Pandora’nın ilk yazılı miti Hesiodos’un ‘’İşler ve Günler’’ inde aynı zamanda daha az kapsamda ‘’Teogoni’’ den gelir. Bu eserlerinde onun ilk versiyonunu, kötülüğü getirmiş olan talihsiz bir insan olarak görürüz. Mite göre Pandora, Hephaestus ve Athena tarafından Zeus’un isteği üzerine yaratılan ilk kadındı. Zeus onu, tanrılardan ateşi çalan ve insana veren Prometheus’un suçundan dolayı insanlığa salınan bir ceza olarak yaratılmasını istedi. Hephaestus, aynı insanın yaratıldığı gibi ona dünyadan şekil verdi ancak, tanrıların hepsi ona eşsiz ve baştan çıkarıcı hediyeler verdi. Adı ‘’Tanrılar Armağanı’’ anlamına gelir.
LİLİTH: DİŞİ ŞEYTAN, KARANLIKLAR TANRISI YA DA SEKS TANRIÇASI?
Pandora insanoğluna bırakıldığında, bir Antik Yunan tası olan sonradan bir kutu olarak yanlış yorumlanan dünyaya salınmış hastalık, acı ve diğer çeşitli kötülükleri barındıran ‘’pithos’’uyla gelmişti. Ancak kutu açıldığında ve Pandora tüm kötülüklerinin kutunun dışına uçtuğunu görünce umudu geride bırakarak kapağı tekrar kapatmayı denedi. Böylece insanlığın Altın Çağı’nı bitirip, insanın ölüme tabi olmadığı Gümüş Çağı’nı başlattı. Doğum ölüm ve yeniden doğum döngüsüne önderlik eden kadınların başlangıcıyla doğdu.
Yarı Tanrıça Pandora
Pandora, sıklıkla ‘’Tanrılar Armağanı’’ anlamındaki Pandora hakkındaki bir dönüşüm olan ‘’hediyeler dağıtan’’ anlamına gelen ‘’Anesidora’’ lakabı beraberinde getirilirdi. Benzer şekilde bazıları Pandora’nın adınının ‘’bağışlayıcı’’dan ziyade ‘’Tanrılar Armağanı’’ anlamında olmadığını öne sürmektedir.
‘’Anesidora’’ lakabı daha yaygın olarak Pandora’nın kötülüğü dünyadaki kötülüğün getiricisinden çok bu büyük tanrıçalara akraba olduğunu gösteren tanrıça Gaia ve Demeter’e verilmişti. Klasik ilimde genellikle özellikle kadın tanrıçalar için daha az çeşitlere küçük gruplar şekline bölünmüş olması yaygındır. Bu Gaia, Persophene, Artemis ve Hekate gibi özelleşmiş görevli tanrıçaları meydana getiren sözde ‘’Büyük Tanrıçalar’’la meydana geldi. Pandora aynı zamanda bu parçalanmanın bir ürünü olarak ortaya çıkar. Şu an bizden çıkmış belgelerden aslında Pandora’nın dünyanın üretkenliğinin bir simgesi olduğu ve insanlığın yararına olduğu öne sürülmüştür. Yazılı kayıtlarda yokken M.Ö. 5. yüzyılda çömlekçilikte görülebilir ve bu yüzden alimler Hesiod’dan önce Pandora’yı daha iyi anlama kavuşturmak için bu gereçle çalışmaktadırlar.
Pandora İçin Hesiod’un Sosyo-Politik Rolü
Zamanla, Pandora’nın bir bağışlayıcı tanrıça olarak bu resmi bugün hepimizin bildiği kendinin ‘’Tanrılar Armağanı’’ biçimine dönüştü. Hesiod’un eserleri üzerine bir eleştiri onun bir hayat verici tanrıça rolünde Pandora’yı saran önceki mitolojinin hiç farkındalık göstermediğini tartışıyor. Ancak diğer yetkililer konu hakkında tam tersine Hesiod’un bu önceki mitlerin farkında olduğunu ve daha ataerkil bir görüş adına kasıtlı olarak onları yıktığını savunuyor. Bu anlamda Pandora mitinin gerçek olmadığını daha ziyade yaşadığı kültürde bir eleştiri gibi kullanılmış ve kendi Hesiod’un kendi önyargılarını idame ettirmek için uydurduğu bir anti-feminist yalan efsane olduğu tartışılır.
İlgili Yazılar
Aynı zamanda Hesiod’un onun zamanındaki ana erkillikten ataerkilliğe geçen güç değişiminin farkında olduğu ve bunun Hesiod’un kadının güçten düştüğünü kendince anlattığı öne sürülmektedir. Sonraki eserde Pandora ataerkil ideolojileri pekiştirdikleri karşıt taraflardan ve M.Ö 5. Yüzyıl Athenalılar’ın sosyo politik gerçekliklerini oldukça cinsiyetleştirmiş anti-Athena’cı olarak görülür. Pandora erkek kontrolü ihtiyacını belirtirken, Athena onu savunmak için cinsiyetinin üstesinden geldi.
Pandora ve Havva, İki Eş
Sonraki rolünde dünyadaki tüm kötülüğün kaynağı olarak İncil’de Pandora ve Havva arasında güçlü kıyaslamalar yapılabilir. Her biri dünyadaki ilk kadındı ve her biri ölüm ve yokluk çeken bir dünyanın rahat ve bol yaşam bir yere dönüşmesinde önemli rol oynadı.
Dünyadaki değişim, her iki hikâyede ilahi kanuna karşı bir suç için intikam gibi gelişmesine neden oldu. Her iki kadına cennet gibi hayatlarını devam ettirmek için bir yasaklama emri verildi ve ikisi kötülüğü getirerek ve dünyaya açı çektirerek ve yaşadıkları cennet hayatını sona erdirerek sadece kendileri için değil aynı zamanda tün insanlık için yasakları çiğnemeye sürüklendi. Ancak büyük bir farklılık var, Pandora tanrılardan bir ceza olarak yaratılmışken Havva Tanrı tarafından Adem’e yardımcı olması için yaratıldı. Bazıları Havva ve Pandora hikâyeleri yüzyıllar boyunca daha çok birbirine benzer şekilde anlatıla gelmiştir ve bu, günümüzde çok benzer göründüklerinin nedeni olabilir.
KÖTÜ KADIN “LİLİTH” İYİ KADIN “HAVVA” BÖLÜM – 1
KÖTÜ KADIN “LİLİTH” İYİ KADIN “HAVVA” BÖLÜM – 2
Çeviren: Esra Demirezen
References
Cartwright, M. Pandora (online) Available at: http://www.ancient.eu/Pandora/
Atsma, A. J. 2011. Pandora (online) Available at: http://www.theoi.com/Heroine/Pandora.html
Greek Mythology. 2015. The Myth of Pandora’s Box (online). Available at: https://www.greekmyths-greekmythology.com/pandoras-box-myth/
History. Greek Mythology (online). Available at: http://www.history.com/topics/ancient-history/greek-mythology