Bilindiği üzere gaz, toz yıldızlar ve yıldız sistemlerinden oluşan evren, binlerce galaksiyi içerir. Ve bu binlerce galaksinin içerisinde yüz milyonlarca şuan içinde bulunduğumuz güneş sistemi gibi sistemler mevcuttur. Uçsuz bucaksız evrenin, yapılan son incelemelere göre bizim konumumuzdan en uç noktasının uzaklığı 8 ila 12 milyar ışık yılıdır ve aynı zamanda bu, evreninde yaşı olarak kabul edilmektedir.
Elbette insanoğlu kafasını göğe kaldırıp baktığında, orada neler olduğunu ve nasıl oluştuğunu anlamaya çalışması günümüzden çok önce başladı. İnsanoğlunun yaşadığı her coğrafya kendine ait bir mitos üretti. Aslında bunu yapmalarındaki tek amaç beklide fark etmeye yeni yeni başladıkları ama bir şekilde açıklamak ya da anlamlandırmaktı. Asıl konumuza gelecek olursak, eskiçağ halklarının gözünde evren nasıl şekilleniş ve insan nasıl yaratılmış onu göstermeye çalışacağım.
Sümerler
Sümer çivi yazılı tabletlerde, önceleri gök ve yer bitişik olup sonradan ayrıldığından bahseder. Bu eylemi yapan yani bunları ayıran güç, Hava Tanrısı Enlil idi. Sümerlerin inancına göre daha yer ve gök yok iken her yer dipsiz, uçsuz bucaksız bir denizdi. Bir gün bu deniz, yani Tanrıça Namnu koskoca bir dağ doğurur. Bunu gören ‘Yüce Enlil’ hemen o dağı ikiye ayırır. Böylece ikiye bölünen bu dağın altı yeryüzü, üstü gök olur. Göğü Tanrı An alır, yeryüzünü ise Tanrıça Ki ile Enlil’in hâkimiyetinde kalır.[1]
Evrenin Yaratılışı
Yukarıda sözünü ettiğim yaratılış olayı “Gılgamış, Enkidu ve Ölüler Diyarı” adlı Sümer şiirinin giriş bölümünde şöyle anlatılmaktadır:
Sümer heykelciği
Gök yerden uzaklaştıktan sonra,
Yer gökten ayrıldıktan sonra,
İnsanın adı konduktan sonra,
Anu göğü ele geçirdikten sonra,
Enlil yeri ele geçirdikten sonra,
Ereşkigal Kur’un ödülü olarak ele geçirilip götürüldükten sonra,
O denize açıldıktan sonra,
Baba Kur’a doğru denize açıldıktan sonra;
(Kur) krala ufak taşlar fırlattı,
Enki’ye koca taşlar fırlattı;
Onun küçük taşları, el kadar taşlar,
Onun koca taşları, kamışların taşları,
Enki’nin gemisinin omurgası,
Saldıran kasırgaya benzeyen savaşta yenildi;
Krala karşı, geminin serenindeki sular,
Kurt gibi yutuyordu,
Enki’ye karşı, geminin ardındaki sular,
Aslan gibi vuruyordu.[2]
İlgili Yazılar
İnsanın Yaratılışı
Eskiçağ dünyasında insanın çamurdan şekillendirildiği bilgisi yaygındır. Gılgameş destanında maceraları anlatılan Gılgameş’in dostu Enkidu, topraktan yaratılmıştır.
“Çamurdan yaratılan Enkidu, demir gibi sertti”
Yine Sümer edebi metinlerinden olan “Kazmanın Yaratılışı” başlıklı efsanede, ‘insanın yaratılması’ şöyle betimlenmiştir;
“Çamurdan insanın başını biçimledi
Enlil’in önünde insan, ülkesini kapladı.”
Yine başka bir Sümer efsanesinde, insanın yaratılışından şöyle bahsedilir:
‘Ey annem, adını vereceğin yaratık oldu
Onun üzerine tanrıların görüntüsünü koy.
Dipsiz suyun çamurunu karıştır,
Kol ve bacaklarını meydana getir.
Ey annem, yeni doğanın kaderini söyle.
İşte o bir insan’[3]
Yazı: Tolga Candur
[1] Çığır Doğu Zorlu, Dünya Mitolojisi, İstanbul 2016, s.11
[2] Zorlu (2016), a.g.e. , s. 12.
[3] Güngör Karauğuz, Adem’in Çocukları, Konya 2013, s. 32.
KAYNAKÇA
Adalı, F.Selim – Görgü, T.Ali (2016). Babil Yaratılış Destanı –Enuma Eliş-, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
Cömert, Bedrettin (2014). Mitoloji ve İkonografi, Deki Basım Yayım, Ankara.
Hooke, Samuel Henry (2002). Ortadoğu Mitolojisi, İmge Kitabevi, Ankara.
Karauğuz, Güngör (2013). Adem’in Çocukları, Çizgi Kitabevi Yayınları, Konya.
Kur’an-ı Kerim
Kur’an-ı Kerim ve Yüce Meali (S. Ateş), Ankara
Sayım, Huzeyfe (2004). “Zerdüştlükte Kozmogoni ve Yaratılış”, E.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 16 Yıl, 2004/1, 91-101.
Tevrat
Zorlu, Çığır Doğu (2016). Dünya Mitolojisi, Kamer Yayınları, İstanbul.