Yazının keşfi, sembollerin kullanımını hiçbir zaman saf dışı edememiştir. Bu yazımızda, Antik Mısır ikonları üzerine çalışan Kyravan der Moezel’in bulgularına yer vereceğiz. Van der Moezel, Nil Nehri’nin Batı yakasında bulunan Deyrü’l Medine / Set Maat yerleşim birimi üzerine çalışmış. Milattan önce 1550 ve 1070 yılları arasında, bu yerleşim biriminde sayıları 40 ile 120 arasında bulunduğu tahmin edilen işçiler ve aileleri yaşamış. Bu işçilerin önemli tarafı ise, efsanevi Kral Tutankhamun’un da diğer firavunlar ve elitler ile beraber yattığı Krallar Vadisi’ni inşa ve dekore edenler olmalarıdır.
Komik Simgeler
Mevcudiyetinden 3000 yıl sonra bile Deyrü’l Medine, bol miktarda arkeolojik bilgiyi su yüzüne çıkarmaktadır. Ticaret, hukuk, din ve edebiyat alanlarında istisnai derecede fazla yazılı kaynak, bu yerleşimde keşfedilmiştir. Araştırmacılar aynı zamanda, sıklıkla çömlek kırıklarına basılmış ya da kabristanın taş duvarlarına duvar yazısı olarak resmedilmiş oldukça fazla ikon keşfetmiştir. Bilim adamları uzun bir zaman boyunca bu sembolleri yorumlayamadığından, isimleri bilime oldukça aykırı bir şekilde “komik simgeler” olarak nitelendirilmiştir.
Piktogramlar
Van der Moezel “Öğretim Üyemiz Ben Haring’in rehberliği sayesinde, bu sembollerin çoğunu yorumlamayı artık başardık.” diye aktarmakta. “İşaretleri bugünün piktogramları, örnek olarak havaalanındaki semboller ya da ürünlerin logoları ile karşılaştırabilirsiniz.” “Her birinin özel bir anlamı bulunmakta, ancak herhangi bir linguistik kurala uymamaktalar.” “Kelime ve cümle kuruluşlarında geçerli olan bu kurallar, maalesef ki burada işlememektedir.” “Semboller, bilgiyi aktarmanın başka yollarını kullanmaktadır.”
Van der Moezel ve meslektaşları, ikonları farklı şekilde sınıflandırıyor. Bazı semboller yazılı dilden türetilirken, diğerleri geometrik gibi görünmekte ve kareler, üçgenler ya da çemberler kullanıyor. Nihayetinde, Leiden Üniversitesi araştırmacıları, bugünlerde WhatsApp’ta kullandığımız sembollerle işlevleri açısından karşılaştırılabilecek varlıklar ve nesnelerin imgelerini de keşfettiler.
Çakallar
İlgili Yazılar
“Bu piktogramlar örnek olarak hayvanları, nesneleri ya meslekleri tasvir etmekte” diye buyuruyor Van der Moezel. “İki şekilde kullanılmışlar. İlk olarak düz değişmece(mecaz-ı mürsel) yolu. Bu yöntemde sembol, çizerin direkt olarak aktarmak istediği şeye işaret etmekte. Deyrü’l Medine’nin Akrep Avcısı, örnek olarak, bir akrep sembolü ile temsil edilmiş. Mısırlılar piktogramları aynı zamanda metaforik olarak da kullanmış. Yaygın bir şekilde bilinen bir Mısırmetaforuna örnek gösterirsek, ‘çakal kadar hızlı’ deyişi, neden bir işçinin çakal şeklinde resmedildiğini bize gösterebilir.”
Devamlı Mevcudiyet
Oldukça ilginç bir şekilde, işçiler arasında yazı yaygınlaştığı zaman bile bu ikonlar varlığını sürdürmüş. Van der Moezel: “İnsanlar sıklıkla ikonların yazılı dilden daha ‘ilkel’ olduğunu söylüyor ve yazının yavaş da olsa muhakkak sembollerin yerini alacağını varsayıyor. Ancak görüyoruz ki, yazı dili ve semboller birbirleri ile var olmaya devam etmekte. Bazı durumlarda birbirlerinin arasında yer değişimleri olmuştur, evet, ancak semboller hiçbir zaman bir iletişim yolu olarak yerinden edilememiştir. Sembollerin kullanımına hala da devam edilmektedir, çünkü bir sembol, bir harften ya da sözcükten fazlası olabilmektedir.”
Kimliği Simgeleştirmek
Van der Moezel’in doktora çalışması, Kimliği Simgeleştirmek (Symbolizing Identity) ismindeki daha büyük bir projenin bir parçasıdır Yeni Krallık Dönemi Mısır’da İkonlar ve Yazı Diliyle İlişkileri adlı çalışma, Prof. Dr. Ben Haring danışmanlığında ortaya koyulmuştur. Haring, bu çalışmayı yönetmesi için 2011 yılında Hollanda Bilimsel Araştırmalar Derneği (NWO) tarafından bilimsel teşvik ile ödüllendirilmiştir.
Kaynak: Leiden Üniversitesi, University of Leiden
Çeviri: Berkay TARTICI
iletişim, çeviri hakkında yorumlarınız ve eleştirileriniz için: berkaytarticii@gmail.com