Yatar Hesaplama

Yatar hesaplama ile hakkında hapis cezasına hükmedilen kişinin cezaevinde geçirmesi gereken süre belirlenir. Yatar hesaplama veya sık kullanılan adıyla infaz hesaplamanın hukuk literatüründe karşılığı müddetnamedir. Ağır ceza ya da asliye ceza mahkemesinin sanık aleyhine hükmettiği cezanın kesinleşmesiyle bu cezanın ne kadarının ceza infaz kurumunda geçirileceği, yatar hesaplama ile belirlenir.

Yasa gereği suç teşkil eden bir eylemin faili, ilgili suçu düzenleme altına alan hükümde öngörülen cezaya çarptırılır. Hakkında verilen ceza kararının bir kısmını cezaevinde infaz eden hükümlü, gerekli şartların oluşmasıyla birlikte kalan ceza miktarını denetimli serbestlikten yararlanarak cezaevi dışında infaz edebilir. Bununla birlikte, hükümlünün şartlı tahliyeden yararlanabilmesi de mümkündür.

Yatar hesaplama yapılırken denetimli serbestlik ile birlikte koşullu salıverilme hükümleri göz önünde bulundurulur. Bunun yanı sıra, yatar hesaplamada suçun ne zaman işlendiği de belirleyicidir. Zira infaz hesaplama sırasında, evleviyetle suçun işlendiği tarih referans alınır. Suçun işlenme zamanına göre yatar hesaplama sürecinde belirleyici olan tarih ise 30.3.2020’dir.

İnfaz Yatar Hesaplama Nedir?

Yatar hesaplama konusunda evleviyetle gözetilmesi gereken hususun, suçun 30.3.2020’den önce mi, yoksa daha ileri bir tarihte mi işlendiğidir. Zira bu tarihe göre farklı durumlar söz konusu olacaktır. İşbu tarihe göre ayrım yapılmasının sebebi; 30.3.2020 tarihine kadar işlenen suçlar için 7242 Sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile 5275 Sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkındaki Kanun kapsamında getirilen değişikliklerdir.

Yatar Hesaplama Nasıl Yapılır?

Yatar hesaplama yapılırken suçun ne zaman işlendiği, koşullu salıverilme ve denetimli serbestlik süreleri dikkate alınarak hesaplama yapılır. Kişinin, 30.3.2020’ye kadar – aşağıda sıralanan ayrık suçlar hariç – işlediği suçlarda uygulanacak denetimli serbestlik ve koşullu salıverilme süreleri dikkate alınarak infaz hesaplama yapılır. 5275 Sayılı Kanun’un değişiklik yapılan geçici 6.maddesi ile ayrık tutulan suçlar şu şekildedir:

• Kasten öldürme suçları,
• Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar,
• Özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlar,
• Neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama suçu,
• Eziyet suçu,
• Üstsoya, altsoya, eşe, kardeşe veya beden ve ruh açısından müdafaa hali olmayan kişilere karşı işlenen kasten yaralama suçu ve neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama suçları,
• İşkence suçu,
• Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticaret suçu,
• Terörle Mücadele Kanunu kapsamındaki suçlar.

Sıralanan suçlar istisna olmak üzere, 30.3.2020’ye kadar işlenen suçlarda 5275 Sayılı Kanun m.105/A ile hüküm altına alınan denetimli serbestlik için koşullu salıverilmesine 1 sene kalması şartı, geçici madde ile birlikte 3 yıl olarak düzenlenmiştir. Hükümlünün koşullu salıverilmesine 3 sene yahut daha az bir süre kalması halinde kişi, geçici madde ile getirilen düzenleme gereği denetimli serbestlikten yararlanabilir. Yetişkin hükümlüler, ceza miktarının yarısını cezaevinde çektikleri takdirde koşullu salıverilmeden faydalanabilir.

Denetimli serbestlikten yararlanmak isteyen hükümlülerin şartları – görüleceği üzere – hafifletilmiştir. Serbestlik kurumu şartlarının hafifletilmesi, denetimli serbestlikten yararlanan hükümlü sayısında artışa neden olmuştur. Bu kapsamda getirilen düzenleme ile beraber 30.3.2020’ye kadar işlenen ve 6 sene yahut 6 seneden daha az ceza alan hükümlü, ceza infaz kurumunda yatmadan tahliye imkanına sahip olmaktadır.

Yatar Hesaplama Örnekleri

Yatar hesaplama sürecini daha anlaşılır kılmak, somutlaştırmak adına birkaç örnek paylaşmak isabetli olacaktır:

• Kasten yaralama suçu nedeniyle 3 sene hapis cezasına mahkûm edilen hükümlünün yatarı yoktur.
• İntihara yönlendirme suçunun m.84/3 hükmü gereği yargılanan sanığa 8 sene ceza verilmesi halinde; hükümlünün şartlı tahliyeden yararlanabilmesi için evleviyetle ceza miktarının yarısı, yani 4 yılını cezaevinde geçirmelidir. Fakat, 3 sene kala denetimli serbestlikten istifade edebileceğinden sebep yalnızca 1 yıl cezaevinde yatar ve 3 yıllık süreyi ise denetimli serbestlik kapsamında cezaevin dışında geçirir.
• Türk Ceza Kanunu m.99/1’den dolayı yargılanan sanığın 10 sene hapis cezasına mahkûm edildiğini varsayarak yatar hesaplama yapalım; ilk olarak hapis cezası ikiye bölünür ve elde edilen 5 yıllık süreden de 3 senelik denetimli serbestlik kapsamında geçirilecek süre çıkarılır. O halde, 10 yıl hapis cezasına çarptırılan kişinin 2 yıllık yatar süresi bulunur.

Özel Durumu Olan Hükümlüler Hakkında Yatar Hesaplama

Hükümlünün özel durumu olması halinde yatar hesaplamada farklı bir usul uygulanır. Özel durumu olan hükümlüler;

• 0-6 yaş arası çocuk sahibi olan kadın hükümlüler ve 70 yaşını tamamlamış hükümlüler,
• Engellilik, hastalık vs. nedenlerden ötürü yalnız yaşama imkânı bulunmayan hükümlüler,
• Çocuk hükümlüler.

0-6 yaş arası çocuk sahibi olan kadın hükümlüler ile 70 yaşını doldurmuş hükümlülerin, yeni denetimli serbestlik hükümlerinden yararlanabilmesi için işledikleri suçun 30.3.2020 öncesi işlenmiş olması şarttır. Fakat bu zümredeki hükümlülerin işledikleri suçların istisna suçlar olmaması gerekir. İstisna suçlar;

• Kasten öldürme suçları,
• Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar,
• Özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlar,
• İkinci Kitap Dördüncü Kısım Dördüncü, Beşinci, Altıncı ve Yedinci Bölümünde tanımlanan suçlar ile Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlar.

Engellilik, hastalık vs. nedenlerden ötürü yalnız yaşama imkânı bulunmayan, bir başkasının yardımı olmadan hayatını idame edemeyen 65 yaş üstü hükümlülerde koşullu salıverilme için aranan süreler dikkate alınmaksızın kişinin ceza miktarının tamamını denetimli serbestlik kapsamında geçirmesi yönünde karar alınabilir. Burada da suç, 30.3.2020 tarihi öncesinde işlenmiş olmalıdır. Bu zümredeki hükümlülerin, ifade edilen düzenlemeden yararlanabilmeleri için aşağıda sıralanan suçları işlememiş olması gerekir:

• Kasten öldürme suçları,
• Özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlar,
• Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar,
• İkinci Kitap Dördüncü Kısım Dördüncü, Beşinci, Altıncı ve Yedinci Bölümünde tanımlanan suçlar ile Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlar.

Yatar hesaplama yapılırken hükümlü çocuk ise ilk olarak yaşı dikkate alınır. Yetişkinlere uygulanan hükümler çocuklara da aynen uygulanır. Çocuk hükümlülerin şartlı tahliyeden yararlanabilmesi için, haklarında hükmedilen ceza miktarının yarısını ceza infaz kurumunda çekmesi şarttır. Suçun 30.3.2020’ye kadar işlenmiş olması gerekir. Çocuk hükümlüler için yatar hesaplamada;

• Hükümlü 15 yaşını tamamlayana kadar ceza infaz kurumunda geçirdiği her bir gün, üç gün,
• Hükümlü 18 yaşını tamamlayana kadar ceza infaz kurumunda geçirdiği her bir gün, iki gün,

Olarak kabul edilir ve infaz hesaplama bu şekilde yapılır.

Yatar Hesaplama ve Denetimli Serbestlik

Hükümlünün denetimli serbestlik kurumunda yararlanabilmesi için;

• Denetimli serbestlikten yararlanmak istediğine dair yazılı talep dilekçesi sunması,
• İyi halli olması,
• Suçun 30.3.2020’ye kadar işlenmesi halinde şartlı tahliyesine 3 yıl, söz konusu tarihten sonra işlenmişse şartlı tahliyesine 1 yıl kalmış olması,
• Hâkim kararı,

Gerekir. Denetimli serbestlikten yararlanmak isteyen ve bu kapsamda gerekli şartları taşıyan kişi hakkında;

• Kamu yararı olan bir işte ücretsiz çalıştırılması,
• Belirli bir yere, bölgeye gitmeme,
• Belirli programlara katılım sağlama,
• Bir konutta veya konut dışında bir bölge ya da mekânda gözetim altında tutulma,

Kararı verilebilir.