Çocukluktan, tanrıçalığa? Etrüsk Orvieto Nekropolü yapbozunun parçalarını bir araya getiriyoruz
Eski Etrüsk tanrıları, araştırmacıların kafasını karıştırmaya devam etmektedir. Kültleri ve Panteon’daki görevlerine dair gerçeklerin çıkması onlarca yıl sürmesine rağmen bazı sırlarını korumaya devam etmektedirler. En ilginç hikâyelerden biri de, araştırmacıların güzel bir heykel ve ilginç bir yazıtın bulduğu Orvieto, İtalya’dan geliyor.
Unutulmuş Bir Dil
Etrüsk yerleşim alanlarıyla ilgilenen araştırmacılar için temel problem, antik kültürde kullanılan dildi. Etrüsk Dili gizemlerle doludur ve henüz tamamen çözülememiştir. İlk Etrurya araştırmacılarının yaptığı yanlış yorumlar ise daha çok kafa karışıklığına sebep olmuştur. Etrüsk tarihi ve kültürünün anlaşılabilmesi için ilk Etrurya araştırmacılarının teorilerine tekrardan geri dönülmesi gerekmektedir. Son zamanlarda yapılan keşiflerle bilgi daha da artmış olup; böylelikle yapılan yorumlar da değişmiştir. Etrüsk kültürüne ait en ilginç şeylerden biri de, mitolojisidir.
Roma İmparatorluğu, fethettiği topraklardaki dinleri Romalılaştırmaya çalışmıştır. Böylece gittiği yerlerde karışık tanrılar ortaya çıkmıştır. Örneğin bu durum Sulis Minerva, Britanya’daki tanrıça Sulis’in başına gelmiştir. Yoksa tanrıça Veide mi aynı kaderi paylaşıp Venüs’e dönüşmüştü?
Nekropolisin Gizemi
Arkeologlar, Cannicella mezarlığındaki kazılar sırasında tanrıçaya ait bir mabet ve dikkat çekici bir heykel çıkartmışlardır. Heykel neredeyse bir insan boyunda olup güzel çıplak bir kadını tasvir etmektedir. Heykel, alışılagelinmiş Etrüsk stilinde yapılmamıştı. Bu heykele ait bir diğer garip ayrıntı ise -nadiren Etrüsk sanatçıları tarafından kullanılmış- mermerden yapılmış olmasıdır. Bazı araştırmacılar, heykelin Yunanistan’dan veya İtalya’daki Yunan kolonilerinden ithal edilmiş olabileceğine inanıyorlar. Heykelin göğüsleri garip bir şekilde farklı bir mermerden yapılmıştır.
Heykel, 1884 yılında keşfedilmiş olup heykelin çıplak olması onun kıyafetle kaplı ve gizlenmiş olduğu anlamına geliyordu. Cannicella Venüsü olarak da adlandırılmaktadır. 19.yüzyıl arkeologları, heykelin, Afrodit’in ya da Venüs’ün kültü ile bağlantılı olduğuna inanıyorlardı. Etrüsk panteonunda, bu tanrıçalara en yakın tanrı Turan’dır. Bununla birlikte Vei olarak adlandırılan tanrıçaya ait bronz bir parça da heykelin bulunduğu yerde bulunmuştur.
Vei Kültü
Antik dünyada heykel dönüşümlerinin yaygın olduğunu da eklemek önemli. Bu nedenle, araştırmacılar heykelin kadına dönüştürülmüş genç bir oğlana ait olduğuna inanıyorlardı. Heykelin, elini vücudunun alt kısmını gizlemek için kullandığı duruşu ise heykele bakanların dikkatini o bölgeye çekmek için kullanılan alışılagelmiş yöntemlerden biriydi. Tanrıça Venüs’e daha çok benzemesine rağmen tanrıça Vei’nin adını taşıyan plakalar, onunla ibadet edenlerin tanrıça Venüs’ü gördüklerini söylüyor.
İlgili Yazılar
Tanrıçanın kültü oldukça karmaşıktır. Kimberly Sue Busby’a göre:
‘’Cenaze şartları ve Vei’nin doğasının yanı sıra kültünün çalışmalarında suyun öncelikli olması, Vei’nin kültünün iyileştirici bir özelliğe sahip olduğunu söylemektedir. Açıkça, kültü ikili esas yönlerden etkilenmiştir: doğurganlık ve ölüler ve atalar kültü. Emilia Romagna, Sanpolod’Enza’daki yazıt hariç, kültü için yazıt kanıtlarının dağılımına bakarsak, diğer alanlar, Norchia, Gravisca, Roselle ve Orvieto’nun güney ya da orta- Güney Etrurya’da olması gerekir ve Vei, Veii’nin esrarengiz tanrısı ise, Ceres’e asimile edilmiş ve güneyde bulunmuştur, böylelikle kültün başka alanlara da yayılmış olması mümkün gibi görünüyor. Torelli’ye göre, Demeter’e benzetildiği Gravisca, Tarquinia limanında Vei’ye yönelik ispat, Orvieto’da ve başka yerlerde saygınlığı için önem taşımış olabilir.’’
Bununla birlikte Vei’ye dair keşfedilecek bir sürü şey vardır. Görünüşe göre, Etrüskler ölümden sonraki hayata değil de, dünya üzerinde hayatın devamlılığına inanıyorlardı. Bu yüzden de, mezarlıkları yaşam için alanlar olarak görerek onlarla ilgilenmişlerdir.
Mezarlıkta Doğurganlık Tanrıçasının Görevi Neydi?
Bugün, birisinin mezarlığa doğurganlık kraliçesinin heykelini gömmesi mantıksız görünmektedir. Doğurganlık ve ataların onurlandırılması gibi özelliklerin bağlanması günümüzde yaygın olmasa da, eski insanlarda yaygın olduğu açıktır. Antik Mısır’da Osiris benzer niteliklere sahipti; Antik Yunan’da bu fikir Demeter ve Persephone tarafından sunulmuş idi. Eski insanlara göre doğum ile ölüm arasındaki ilişki, normal bir süreçti; modern kültürlerdeki gibi olumsuz olarak görülmüyordu.
Vei heykeli Etrüsk mitolojisi ile bağlantılı olan en ilginç eserlerden biri olmasına rağmen, Canicella nekropolü heykelden daha fazlası ile büyüleyicidir. Araştırmacılar, Cannicella’da tanrılar için birden fazla sığınma yeri olduğuna dair birkaç kanıt ortaya çıkarmışlardır. Bu kanıtları destekleyenler ise, Vei’nin mabetindeki Hercle ve Faunus tanrılarıydı. Vei’nin kutsal alanında, Pan’ın maskesinin yarısı da bulunmuştur. Arkeologlar uzun yıllardır çalışıyor olmalarına rağmen, hala keşfedilmeyi bekleyen çok şey var. Belki de bir gün gizemli tanrıça Vei kültüne ait kanıtları ortaya çıkaracaklardır.
Etrüsklere Ait Nekropol’de 17 Mezar Açığa Çıkarıldı
Çeviri: Gülnihal Kafadar
Kaynak: ancient-origins