Bilge ve Büyücü Halk: Druidler
Druidler eski Kelt kültürlerinde bilgelikleri ve geleneksel bilgileri ile bilinen bir sınıftır. Druidler ve Kelt dini, MS 1. yüzyılda Romalıların zulmünün ve ardından Hıristiyanlığın Avrupa'ya gelişini takiben etkisini kaybetmiştir.
Druidler eski Kelt kültürlerinde bilgelikleri ve geleneksel bilgileri ile bilinen bir sınıftır. Sadece tüm dini ritüelleri yöneten, (örneğin kurbanlar (insanlar dâhil)), rahipler gibi değil, druidler, özellikle ökseotu gibi kutsal bitkiler kullanarak, doğanın olaylarını yorumlayarak, geleceği kâhin olarak sezerek ve şifalı iksirler yaparak pratik yardım verebiliyorlardı. Druidler, topluluk tarihinin zengin kaynaklarıydı ve toplumun kurallarına uyulmasını sağlamak için insanlara tabular (veya daha az doğru olarak büyüler) atmaları da gerekli olabiliyordu. Kadınların antik çağlarda druidler olduğuna dair olan kanıtlar, genel olarak druidler hakkındaki bilgiler, daha sonraki dönemlerde çok fazla spekülasyona ve genellikle hayali varsayımlara yol açmıştır. Druidler ve Kelt dini, MS 1. yüzyılda Romalıların zulmünün ve ardından Hıristiyanlığın Avrupa’ya gelişini takiben etkisini kaybetmiştir.
Kaynaklardaki Bir Not
Druidlerle ilgili çok fazla eski yazılı materyal mevcut değildir ve mevcut olanlar ise ya Yunan ve Roma yazarlarından ya da İrlanda mitolojik şiirleri gibi Ortaçağ edebi kaynaklarından gelmektedir. Bunun sonuçları, Britanya Adaları ve Galya dışındaki Kelt kültürlerinin dikkate alınmaması ve Roma döneminden önce zaten düşüşte olan druidizm hakkındaki bilgi eksikliğidir. Diğer bir sorun da, eski yazarlar tarafından druidler ile Pers büyücüleri, Yunan Pisagorcular ve Hintli sofular gibi diğer kültürlerdeki, bilgeler arasında yapılan uygunsuz karşılaştırmalar ve oluşturulan kafa karışıklıklarıdır. Yine de, Julius Caesar’ın yaklaşık olarak MÖ 100-44 tarihinde yazdığı Galya Savaşları gibi eserler, inançları ve uygulamaları hakkında kendilerine dair hiçbir bilgi bırakmayan bu gizemli rahipler sınıfı hakkında paha biçilmez bilgiler sağlar.
Druidlerin Statüleri
“Toplulukların zengin kaynaklarına göre druidler toplumlarda yüksek statülere sahipti.”
Druid kelimesi Latince’de druides / druidae’den, Eski İrlandaca’da druad’dan ve Galce’de dryw’dan türetilmiştir. Bugünlerde birkaç bilgin, adın ‘bilgi’, ‘meşe’ veya ‘meşe bilgisi’ (dru-vid-es) anlamına gelen iki veya daha fazla Keltçe kelimenin birleşiminden türetildiği şeklindeki geleneksel görüşe katılmaktadır. Yaşlılardan acemilere sözlü olarak aktarılan zengin kaynaklara göre druidler Kelt toplumlarında yüksek bir statüye sahipti. Julius Caesar’a göre, vergi ödemiyorlardı ve askerlik yapmak zorunda da değillerdi. Bazıları büyük olasılıkla yöneticilere din işlerinde tavsiyelerde bulunmuş ve ceza davaları, miras anlaşmazlıkları ve sınır çatışmaları gibi adli meselelerde başkanlık etmiştir. Druidler, liderlere sadakatlerini göstermek için savaşçıların ettikleri yeminleri de denetlemişlerdir. Druidler, uzun beyaz cüppeleriyle ve belki de alışılmadık başlıkları ile farklılıklarını vurgulamış olabilirler. Açıkça herhangi bir askeri işlevi olmayan arkeolojik başlık buluntuları, bir zamanlar druidler tarafından giyilen başlıklar olabilir. Bu tür başlıklarda genelde yaprak formundaki bronz parçalar, koniler veya diskler; bazen de boynuz eklentileri bulunmaktadır.
Druidlerin tecrübeli ve acemi arasındaki ayrımın ötesinde kendi iç hiyerarşilerine sahip olup olmadıkları belirsizdir, ancak Julius Ceasar, Galya’da bir baş druid’in seçildiğini ve ömür boyu görevini elinde tuttuğunu yazmıştır. Druidlerin yıllık etkinliklerde toplandıkları kutsal yerleri vardır. Ceasar, Fransa’nın merkezindeki Carnutes bölgesinden bahsetmektedir ve Mona’nın (Anglesey, Galler) druidler için kutsal bir ada olarak kabul edildiği bilinmektedir. Acemiler, usta druidlerinin sözlü bilgilerini öğrenmek için yaklaşık 20 yıl harcamışlardır. Sözlü öğrenmeye yapılan vurgu, druidlerin bilgisini okuryazarlık eksikliğinden ziyade yeni başlayanlara özel tutma arzusunu yansıtıyor olabilir. Bazı kadın druidler olabilir, ancak daha sonraki kaynaklar dışında ve genellikle sadece Galya ve İrlanda’da olanlar dışında bu konuya dair net bir kanıt yoktur. Fakat tarihçi Chiara Tommasi’ye göre bu kaynakların “güvenilirliği şüphelidir ve muhtemelen göz ardı edilmelidir“(Bagnall, 2329). Kelt kadın savaşçılarına dair kanıtlar vardır ancak, kanıt yokluğu her iki yönde de işe yarayabilir – kadınların druid olmalarına izin verilmediğine dair hiçbir kayıt yoktur.
Druidlerin Rolleri
Druidler insanlar ile tanrılar arasında arabulucu olarak görülüyordu. Böylece adakları ve fedakârlıkları bu güçlü tanrıları memnun eder ve böylece insanlar için düzenli olarak gönderdikleri sınamaları azaltırdı. Julius Ceasar’ın yazdığına göre:
“Druidler tanrılara tapınma görevini üstlenir, ulusal ve özel kurbanları düzenler ve tüm dini sorunlara hükmederler. Çok sayıda genç adam eğitim almak için onlara akın etmekte ve insanlar tarafından onurlandırılmaktadırlar.”
(Galya Savaşları, VI: 13)
Druidlerin gücü ve dini törenleri tekellerinde bulundurmaları, hükümlerini göz ardı eden herkesin ritüellerden dışlanma riskiyle karşı karşıya kalması anlamına geliyordu, bu da o kişiyi günahkâr ve topluluk içinde yabancı kılıyordu. Bir druid, İrlanda’da geissi (veya geis) olarak bilinen kişilere tabular, büyüler (bu terim belki de sihir çağrışımlarından dolayı ideal olmasa bile) veya yasaklar koyabilir. Bu tür tabular, belirli bir tür et yememek gibi sıradan olabilirdi, ancak bunlara uyulmadığı takdirde, failin ya da yakınlarının yakın zamanda öleceğine ya da talihsizliğe uğrayacağına inanılırdı.
Druidler ayrıca doğaüstü güçleri ve etkileyici doğa olaylarını açıklamaları ve kontrol etmeleri için çağrılırdı. Druidler bu kapasitede geleceği de öngördüklerini iddia etmişlerdir. Bu yüzden alametleri doğru bir şekilde yorumlamaları gerekmekteydi. Bu nedenle druidler hevesli gökbilimciler ve takvim kullanımında uzmanlardı. Romalı yazarlar bazen ayrı bir birey sınıfına, görücülere falcılık görevleri verirler. Bazen druidlerle özdeşleştirilen başka bir figür, eski İrlanda’nın filí veya bilgili şair-tarihçisidir. Filí, methiyeler ve yermeler düzenlemelerinin yanında, topluluk gelenek ve göreneklerini gelecek nesillere sözlü olarak aktarmış ve bir şekilde yasalar ve kehanetlerle ilgilenmişlerdir. Druidlerin, görücülerin ve filí’nin tamamen ayrı bireyler olup olmadığı ya da tek bir bireyde bulunup bulunamayacağı hala bilim adamları tarafından tartışılmaktadır.
Druidlerin bir başka görevi de tabu ve büyülerini pekiştirebilecekleri iksirler hazırlamaktır. Düşmanlara büyü yapmak veya lanetlemek için nesnelerin kullanılması, antik çağda birçok kültürde oldukça yaygın bir uygulamaydı. Fakat druidlerin sihirle ilişkisi, büyük olasılıkla, Ortaçağ Hıristiyan yazarları tarafından pagan uygulamalarının ve uygulayıcılarının şeytanlaştırılmasından kaynaklanmaktadır. Bu beceri çok daha muhtemel olarak, yaygın rahatsızlıklar için doğal ilaçlar ve çareler hakkında bilgi sahibi olmaktır. Druidler, ökse otu gibi bitkileri toplamışlar ve bunu genellikle geceleri yapmışlardır. (En azından en azından Natural History’deki Pliny the Elder’e (Yaşlı Plinius) (MS 23-79) göre.) Pliny, druidlerin, popüler hayal gücüne kesinlikle takılıp kalan bir görüntü olan altın oraklarıyla ot ve bitki dallarını kesmek için kutsal bahçelerde gece gezilerine çıktıklarını betimlemiştir. Ökseotu, geleneksel bir yaşam ve doğurganlık sembolü olduğu için druidler için özellikle önemlidir, çünkü çok yıllık bir bitkidir ve ağaç kışın tüm besinlerini kaybetmiş olsa bile yapraklarını korur. Pliny’e göre:
İlgili Yazılar
“Druidler… meşe olduğu müddetçe ökse otundan ve üzerinde büyüdüğü ağaçtan daha kutsal bir şey düşünmez… Ağacın altına kurban ve dini bir ziyafet hazırlar, boynuzları ilk kez bağlanmış iki beyaz boğa getirirler. Beyaz giyinmiş bir rahip ağaca tırmanır, ökseotunu altın bir kancayla keser ve beyaz bir örtü ile yakalar. Kurbanlar, bu adağı uygun kılmak için tanrıya dualarla kurban edilir.”
(Natural History, 16: 95)
Pliny, ayinlerin zamanlamasının ve ökseotunun toplanmasının takvimdeki belirli günlerle ilgili olsa bile çok önemli olduğunu belirtmektedir:
“[Ökseotu], mümkünse ayın altıncı gününde büyük bir törenle toplanır… Bu günü seçmelerinin sebebi ayın henüz yarı boyuta ulaşmamış olmamasına rağmen, zaten önemli bir etkiye sahip olmasıdır.”
(Natural History, 16:249)
Ritüeller, Kurbanlar ve Defin Törenleri
Druidler, Kelt topluluklarındaki her türlü dini törenlere başkanlık etmiştir. Teklifler nehirler, kaynaklar, göller ve bataklıklar gibi önemli doğal alanlarda yapılmıştır. Tepe dorukları, ağaçların kutsal koruları, özellikle de meşe ağaçları ritüellere ev sahipliği yapmaktaydı. Tüm bu yerler, fiziksel ve doğaüstü dünyalar arasındaki buluşma yerleri olarak kabul edilirdi. Dualar söylenir ve ritüel olarak tanrılara yiyecek, silah ve değerli mallar sunulurdu.
Bir savaştan sonra, ele geçirilen düşman savaşçılar bazen tanrılara kurban edilirdi. Hayvan ve insan kurbanlar ya büyük bir hediye olarak birçok Kelt tanrısını yatıştırmak için ya da kehanet amacıyla öldürülürdü. Hem hayvan hem de insan kurbanlar, ölürken dikkatle izlenirdi çünkü druidler, geleceğe ışık tutmak için ölüm sancılarını, kan fışkırmalarını hatta yere düşme biçimlerini bile yorumlamaya çalışırlardı. İngiltere’deki Cheshire yakınlarındaki bir bataklık olan Lindow Moss’ta keşfedilen Lindow Adamı adıyla olarak bilinen bir adamın böyle bir olası kurban olduğu bilinmektedir. Bu adam, kurbanların Öteki Dünya’ya son yolculuklarından önce onlara gösterilen özeni göstermektedir. Lindow Adamı’nın, en geç MS 1. ve 2. yüzyılın başında yaşadığı bilinmektedir ve tırnakları bakımlı, sağlığı iyi ve midesinde ökse otu ve yanmış yulaf keki bulunmuştur. Ritüel cinayetler için standart bir yöntem ile öldürülmüştür: kafasına vurulmuş, boğulmuş ve boğazı kesilmiştir. Ceset daha sonra bir süreliğine suya atılmış ve daha sonra gömülmüştür.
Druidler daha barışçıl cenaze törenlerine de başkanlık etmişlerdir. Keltlerin öbür dünyaya inandıklarına dair güçlü arkeolojik kanıtlar bulunmaktadır ve Druidler, ruhun bedeni yalnızca ölümden sonra yeniden ortaya çıkması için terk ettiği fikrini yaymış olabileceği düşünülmektedir (bu inanç, savaşçılarına savaşta cesaret vermeye istekli yöneticiler tarafından sürdürülebilirdi). Büyük savaşçıların ve yöneticilerin mezarları, bireylerin günlük eşyaları, silahları ve altın takılar gibi değerli nesneleriyle birlikte gömüldüğünü göstermektedir. Gömmeye alternatif olarak, cesedin bir süre elementlere maruz bırakıldığı ve daha sonra kemiklerin gömüldüğü veya gelecekteki dini törenler için saklandığı ölü yakma ve kazılar yapılmaktadır.
Düşüş
Druidler, Roma İmparatorluğu’nun yükselişi sırasında, belki de Romalıların yerinden etmeye çalıştıkları kültürler için bağlayıcı bir güç oldukları için düşüşe geçmiştir. Diğer bir neden de Romalıların avcılık sporuna ve infaz uygulamalarına rağmen insan kurban etmekten hoşlanmamalarıydı. Üçüncü bir neden ise, Roma’nın materyalist ve hiyerarşik bir kültür olması ve druidlerin kolektif mülkiyete inanan manevi ve ahlaki merkezli bir kültür olması sebebiyle oluşan ideolojik çatışmaydı. Özellikle Tiberius (14-37 CE) ve Claudius (MS 41-54) gibi birkaç imparator, druidleri tamamen ortadan kaldırmak için girişimlerde bulunmuştur. MS 59’da Anglesey’deki bir druid merkezi Roma ordusu tarafından sistematik olarak saldırıya uğramıştır.
Druidlere yönelik bir sonraki ve daha yaygın tehdit, Geç Antik Çağ’dan Orta Çağ’a kadar Batı ve Orta Avrupa’nın Hıristiyanlaşmasından gelmiştir. Druidizm, 17. yüzyıldan itibaren bir geri dönüş yapmıştır. Her ne kadar eski druidler ve onların daha modern meslektaşları arasında ne kadar ortak zemin olduğu tartışmalı bir konu olsa da, eski Keltlerin çeşitli bilginleri tarafından eğlendirilen pek kimse bulunmamaktadır. Bu dönem aynı zamanda, druidler ve Keltlerdeki çalışmaların başlangıcını görmüştür, bu da Avrupa çevresindeki megalitik anıtların binlerce yıl sonrasına kadar tarihsel kayıtlarda görünmese bile druidlerin tapınakları olduğu fikri gibi bazı hayali ama kalıcı iddialara yol açmıştır.
Çeviri: Şeyma Çelik
Kaynak
World History