Santorini Volkanik Patlamasından Sonra Yaşanan Tsunaminin Sebebi

Yunan bilim adamları, 36000 yıl önce Santorini Adası’nda gerçekleşen dehşet verici volkanik patlamayla ilgili yeni bir kanıt buldu. Bilim adamları, 2000 yıldan uzun süre önce, tarih öncesi Ege’de yaşayan Bronz Çağı medeniyetlerini mahveden felaketle ilgili bir açıklama yaptı.

Bilim adamları daha öncelerde, Girit Adası kıyılarına vurup Minosluların hayatını tehlikeye sokan 9 metrelik tsunamilerin, patlama sırasında oluşan Ada’nın kalderasının ya da volkanik kraterin çöküşünden kaynaklandığını düşünüyordu.

Atina Üniversitesi Jeoloji ve Jeo-Çevre Bölümü’nden yerbilimci ve denizbilimci Dr. Paraskevi Nomikou ve meslektaşları, yeni sismik ve okyanus tabanı verilerinden ve örneklerinden yola çıkarak bu tsunamiler için farklı zamanlar önerdi. Nature Communications dergisinde yayınlanan teoriye göre tsunamiler, kraterin çöküşünden önce sıcak kül, kaya ve lavın okyanusa püskürmesinin (volkanik akıntının) sonucudur.

Araştırmanın yeni verisi kalderanın, volkan patlaması esnasında denize açık olmadığını fakat sel bastığını daha sonra da patlamanın sona erdiğini gösteriyor. Yunan bilim adamları, kalderayı denize bağlayan 1 kilometre eninde ve 3 kilometre uzunluğunda denizaltı kanalını keşfetti. Başta küllerin ve patlamadan çıkan diğer maddelerin kanalı tıkadığını ve bir nevi baraj görevi gördüğünü söylediler. Bu kanal daha sonra, kalderanın kuru yatağına yol açtı ve içini iki günden daha az sürede hatta birkaç saat içinde deniz suyuyla doldurdu.

Atina-Makedonya Haber Ajansı’na açıklama yapan Dr. Nomikou, bilim adamlarının yıllardır patlamadan sonra Santorini’nin volkan dağının hangi bölgelerinin battığını, hangi bölgelerinin yüzeyde kaldığını öğrenmek için şekil bilgisi hakkında araştırma yaptığını söyledi.

Dr. Nomikou, “Yeni araştırma, tsunamiye yol açmadan ana kaldera çöksün diye Oia ve Thirasia arasına bir kanal olduğunu ortaya çıkardı. Sonrasında, Oia ve Thirasia arasındaki kanalda bulunan baraj çöktüğünde, deniz suyu kalderaya en fazla iki gün içinde doldu. Fakat böyle bir şey tsunamiye yol açmadı. Bu olay, çok miktarda volkan küllünün havaya karıştığı ve volkan akışının denize ulaştığı, patlamanın üçüncü ve dördüncü evresinde gerçekleşti. İşte tüm bunlar, kuzey Girit’i ve tüm doğu Akdeniz’i etkileyen tsunamilere sebep oldu” dedi.

Ana patlama tam olarak gerçekleşirken, Yunan bilim adamları, kraterin içinde hiç su kalmamış olabileceğini ileri sürüyorlar. Alçak bir kalderanın 18000 yıl önce gerçekleşen bir patlamayla Ada’nın volkanik bölgesinin kuzeyinde zaten var olmuş olabileceğine inanıyorlar. M.Ö. 1610 yılında gerçekleşen ana volkan patlaması, kalderayı suyla dolana kadar daha derinleştirip genişletti.
Araştırmacılar bu teoriyi destekler nitelikte, Santorini kıyıları çevresindeki deniz yatağında tsunami gibi dalgalara yol açmaya yeteri miktarda, 60 metreye kadar volkanik madde tortusu buldu. Bu bulgu, aynı zamanda 1883 yılında gerçekleşen Karakatau patlamasında tsunaminin sebebi olarak volkanik akışı gösteren araştırmalarla aynı yönde.

Bilim adamları, Santorini patlamasının yaklaşık olarak M.Ö. 1610 yılında gerçekleştiğini ve son 10000 yılın en büyük patlması olduğunu tahmin ediyor.

Fakat Nomikou’ya göre, bu patlama sanılanın aksine Girit Uygarlığı’nı mahveden olay değildi. Namikou, M.Ö. 1450 civarında tsunami vurduktan sonra, Girit’in Minos medeniyetinin neredeyse iki yüzyıl boyunca var olduğunu ve sonunda saldırıya açık olması sebebiyle çöktüğünü söyledi.

Nomikou’ya çalışmasında Dr. Dimitris Papanikolaou ve Danae Lambridou’nu yanında ve Fransa’dan, İngiltere’den, Almanya’dan, Amerika’dan ve İzlanda’dan diğer bilim adamları da eşlik etti.

 

Çeviri: Buket Nur Ekim

Kaynak: ANA-MPA