Nereye Dergisi
Arkeoloji, Tarih, Gezi, Seyahat ve Yaşam Kültürü Dergisi

Ortaokul Mezunu Mehmet Kuşman, Urartu Dilini Yazabilen Tek Kişi

Uzun kış gecelerini bulabildiği kitapları okuyarak geçiren yaşlı adam günün birinde kaleye gelen bir kazı ekibinden Urartuca’yı öğrenmek için yardım istemiş. Bekçiyi ilk başta ciddiye almayan ekip Kuşman’ın ne kadar istekli olduğunu görünce ona birkaç kitap vermiş.

1 35.113

Ortaokul mezunu Mehmet Kuşman, Urartu dilini bilen dünyadaki 38 kişiden biri. Urartu uygarlığı bekçi Kuşman’la yaşıyor. Mehmet Kuşman, Van’daki Sardurihinili Kalesi’nin 40 yıllık bekçisi. Yöreye kazı için gelen hocalardan aldığı kitaplardan öğrenmiş Urartu dilini.
11547_758862824125637_1682002077_n

Kuşman: ”Gözlerimi kapattığım zaman bile Urartuları görüyorum” diye anlatıyor ilgisini. Tek isteği ise gençlere ve meraklılarına Urartu dilini öğretmek Kaleleri ile ünlü kavim Urartular MÖ birinci bin yılın başında, Van Gölü ve çevresinde önemli bir devlet kurmuş ve buradaki uygarlıkları etkilemiş bir kavimdir. Başşehirleri Tuşba’dır (Van). Kaleler ve su kanalları ile ünlü Urartular, madencilik ve maden işletmeciliğinde ileri gitmişlerdir. Urartu dili Asiatik bir dil olan Hurri dili ile günümüzde ise Doğu Kafkas dil ailesinden Çeçence ve İnguşça ile benzerlikler göstermektedir.

Haber&Fotoğraf: Okan Konuralp(TEMPO DERGiSi)

 

Dünyada tek o biliyor

68 yaşında ve ilkokul mezunu. Ancak o, dünyada Urartu çivi yazısını yazabilen tek kişi. Bu dili tamamen kendi çabasıyla öğrenen Vanlı Mehmet Kuşman’ın hayat hikayesi oldukça ilginç… Hikayesi oldukça ilginç…

mehmet kuşman 2

İlgili Yazılar

Van’ın Gürpınar İlçesi’ndeki Çavuştepe Beldesinde yaşayan ve beldedeki kalede bekçilik yapan 68 yaşındaki Mehmet Kuşman, dünyada Urartu çivi yazısını okuyabilen 38 kişiden biri. Bu dili ondan başka yazabilen ise yok. İlkokul mezunu Kuşman Urartuca’yı uzun yıllar bekçilik yaptığı Çavuştepe Kalesi’nde öğrenmiş. İnanılması güç ama Kuşman, tarihe karışmış bir uygarlığın dilini taş yağınlarının içersinde tamamen kendi çabasıyla çözmüş.

Uzun kış gecelerini bulabildiği kitapları okuyarak geçiren yaşlı adam günün birinde kaleye gelen bir kazı ekibinden Urartuca’yı öğrenmek için yardım istemiş. Bekçiyi ilk başta ciddiye almayan ekip Kuşman’ın ne kadar istekli olduğunu görünce ona birkaç kitap vermiş. Bu kitaplarla çözmüş yüzyıllar öncesinde kalan Urartu dilini Kuşman… O, şu anda azmiyle dünyada Urartu çivi yazısını okuyabilen 38 kişi arasına girmenin ve bu dili yazabilen tek kişi olmanın gururunu yaşıyor. Urartu dili uzmanı bekçinin el emeği ile yazdığı taşlar Van’a gelen bir çok yerli ve yabancı ziyaretçiye hediye olarak veriliyor. Ancak o endişeli. Çünkü Kuşman bu dilin kendisiyle birlikte tarihe karışmasını istemiyor. İlerlemiş yaşına rağmen halen Çavuştepe’deki gönüllü bekçilik görevini sürdüren Kuşman’ın tek derdi bu dili gelecek kuşaklara aktarabilmek.

mehmet amca

 

Taşların dilini çözen adam

Mehmet Kuşman’ın gözünde Van’ın taşları dilsiz değil, konuşuyor. Kendi çabasıyla Urartu dilini söken 68 yaşındaki kale bekçisi, bugün İstanbul’da ‘Urartu: Savaş ve Estetik’ sergisine katılıyor.

mehmet kuşman

Eğer Van’dan Hoşap’a gidiyorsanız Gürpınar Ovası’nın göbeğinde bir kayalığa rastlayacaksınız. Yol tabelasında Çavuştepe yazar. Oysa ki tam 42 yıldır bu kayalıkta yükselen kaleyi bekleyen Mehmet Kuşman için burası, her şeyden önce ‘Urartulara altın devrini yaşatan Kral 2′nci Sarduri’nin kenti, Sardurihinilidir’. 63 yaşındaki Mehmet Kuşman, yeryüzünde Urartuca konuşan son 38 kişiden biri. Kalede geçirdiği 42 yıl boyunca bu dili söken Kuşman, bu akşam İstanbul Yapı Kredi Vedat Nedim Tör Müzesi’nde açılacak ‘Urartu: Savaş ve Estetik’ sergisinde olacak. Kuşman sergiye Urartu tanrıları, savaşları, krallarıyla ilgili hikâyeleri kazıdığı bazalt ve andezitten hediyelik eşyalarıyla katılacak. Emektar bekçi, 1961 yılından 1988′e kadar Prof. Dr. Afif Erzen başkanlığında yürütülen Çavuştepe kazılarının tümüne katılmış. Kaleye gelenleri arkeolog edasıyla gezdiriyor. Tanrı İrmuşini’ye adanmış tapınaktaki taşlara oyulmuş yazıtı önce Urartuca sonra Türkçe çevirisiyle bir çırpıda okuyor. Mehmet Kuşman, aslen kalenin kuzeyindeki Çavuştepe Köyü’nden ve artık emekli: “Kültür Bakanlığı’ndan geçen yıl emekli oldum, ama beni sözleşmeli olarak yeniden işe aldılar. Çocuklarım okuduğu için Van’a taşındım. Her sabah saat 05.00′te Van’dan yola çıkarak buraya geliyorum.” Peki Kuşman, Urartucayı neden, nasıl öğrenmiş? “Bekçi olarak işe alındığımda bu dili öğrenmeye karar verdim. Kazıda çalışan bilim adamlarından yardım istedim, Urartu alfebesini alıp harfler üzerinde çalıştım” diyor. Çeçen ve İnguş dilleriyle Urartu dilinde pek çok benzer sözcük olduğunu öğrenince, İstanbul’a kadar gidip Çeçen ve İnguş sözlükleri almış. Urartu dilinin Kürtçe veya Ermeniceye benzeyip benzemediğini sorduğumuzda da yanıtı, “Hayır”, “Ben aslen Kürtüm. Urartucanın Kürtçeyle uzaktan yakından ilgisi yok. Ermeniceye de benzemiyor. Farklı dil ailesine mensup.” Urartucayı çocuklarına da öğretiyor ve eski kazıevi olarak kullanılan binada hediyelik eşya satıyor. Kaleyle ilgili soru sorduğunuzda da hemen çantasından hocası Afif Erzen’in lacivert ciltli kitabını çıkararak bilgi veriyor.

Haber:Radikal Gazetesi 9.10.2003

Get real time updates directly on you device, subscribe now.

1 yorum
  1. Baran diyor

    63 yasinda mi? 68 mi? İlkokul mezunu mu ? Ortaokul mezunu mu?
    Hikaye icin onemli degil ama dogruluk acisindan onemli yanlislar..

Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Accept Read More