Konar Sandal Zigguradı olarak da bilinen Ciruft Zigguradı, bazı kişilerin İran’ın medeniyetler beşiği yeri olduğunu söylediği Kirman eyaletindeki Ciruft şehrinde bulunan tarihi bir anıttır. Bu Ziggurat, 2002 yılında keşfedilmiş olup, ilk keşfedilen Çoga Zanbil Zigguradının ardından ikinci Ziggurat olarak kayıtlara geçirilmiştir. Bazı kaynaklara göre, Ciruft Zigguradı, dünyada kendi türünün en büyük ve en eski yapısıdır.
Ziggurat, kelime anlamı bakımından, ‘’tapınak kulesi’’ olarak çevirilebilir. En üst bölümünün büyük bir ihtimalle yüksek bir tapınak olduğu birkaç kademeden meydana getirilmiş bir yapıdır. Zigguratlar, aşağı yukarı günümüzdeki Irak’ın büyük bir bölümüne, Kuveyt’e ve Suriye’nin doğu kesimlerine denk gelen Mezopotamya medeniyeti ile ilişkilendirilirler. Bununla beraber, bu anıtsal yapıların bazıları, İran’ın batı kesimlerinde de ortaya çıkarılmaktadır. Mezopotamya ve İran Zigguratlarını birbirlerinden ayırt etmenin yöntemlerinden bir tanesi, bu yapılara erişim yollarıdır. Mezopotamya Zigguratlarına dış merdiven boşluklarıyla erişilirken, İran Zigguratlarına rampalarla erişilir. İran’daki en bilindik Ziggurat, Huzistan eyaletindeki Dez Nehri boyunda bulunan Çoga Zanbil’dir. 1936 yılında keşfedilen bu Ziggurat, 1979 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde tescil edildi. 2002 yılına kadar, İran’da ayakta kalmış tek Ziggurat olduğu düşünülen bu yapının tarihlendirilmesi, M.Ö. 1250 yıllarında yapıldı.
Kirman eyaletinin başkenti Kirman’ın güneyine 230 km. uzaklıktaki Ciruft şehrinde iki höyük kazı çalışması yapılmaktadır. Bu iki höyük, birbirleriyle birkaç kilometre ile ayrılarak, ‘A’ ve ‘B’ alanları belirlendi. ‘B’ alanında yapılan kazılarda 13.5 hektarlık bir alanı kapsayan temele sahip iki katlı bir kale ortaya çıkarıldı. Bu yapının çevresinde 10.5 m. kalınlığında bir duvarın kalıntıları vardı. Bu bulgular, yapının eskiden müstahkem bir bina olduğunu ortaya koymaktadır. Diğer taraftan, ‘A’ alanında ise, iki kademeden oluşan Ziggurada benzer bir yapı ortaya çıkarıldı. Bu yapının yüksekliği 17 m., temeli hem uzunluk hem de genişlik olarak 300 m. ve ikinci kademesinin her iki tarafı 150 m. olarak ölçümlendirildi.
Ciruft şehrinde ortaya çıkarılan Zigguradın M.Ö. 2200 yıllarına tarihlendirilebileceği öne sürülmektedir. Buna karşılık, Mezopotamya’daki en eski Ziggurat olan Ur Zigguradının Ur-Nammu tarafından M.Ö. 2100 yıllarında inşa ettirildiği kabul edilmektedir. Bazıları ise, Ciruft Zigguradının, varlığı Sümer metinlerinde doğrulanmış efsanevi bir Bronz Çağı krallığı olan Aratta tarafından inşa ettirildiği varsayımında bulunmaktadır. Ancak, bu medeniyetin kesin yeri belirsizdir. Bazı bilim adamları, Aratta’nın şu anki Ciruft şehrinde konumlandığına inanırken, diğerleri bu efsanevi krallığın Azerbaycan’da, Belucistan’da veya Basra Körfezi’nde bulunduğunu öne sürmektedir.
Aratta’nın nerede bulunduğu sorusunun yanı sıra, Zigguradın yaşı da tartışma konusu olmaktadır. Anıtın şu ana kadar yapılan tarihlendirilmesi, yazılı kitabe olabilecek iki küçük parçaya dayandırılmaktadır. Ancak, karbon 14 metodu için henüz bozulmamış madde bulunamamıştır. Öyle görünüyor ki, Ciruft şehrindeki büyük höyükte ortaya çıkartılmayı bekleyen daha pek çok sır var.
İlgili Yazılar
Merak Uyandırıcı ve Gizemli 10 Arkeolojik Kazı Alanı
ÇEVİRİ: AHMET ŞENEL
Kaynak: ancient-origins
References
Covington, R., 2005. Jiroft and the Aratta Kingdom. [Online]
Available at: http://www.cais-soas.com/CAIS/Archaeology/Pre-History/jiroft.htm
Eduljee, K. E., 2014. Jiroft. [Online]
Available at: http://www.heritageinstitute.com/zoroastrianism/kerman/jiroft.htm
Herles, M., 2012. Ziggurat. [Online]
Available at: http://www.iranicaonline.org/articles/ziggurat
Lawler, A., 2014. Ziggurat–or Not?. [Online]
Available at: http://www.sciencemag.org/news/2004/05/ziggurat-or-not
The Circle of Ancient Iranian Studies (CAIS), 2006. World’s Oldest Ziggurat in Jiroft Being Excavated. [Online]
Available at: http://www.cais-soas.com/News/2006/February2006/25-02-discovery.htm