Orta Çağ ve modern zamanlara kaynaklık eden 400’den fazla metin aynı zamanda IŞİD olarak da bilinen İslam Devleti grubunun Kasım ayına kadar iki yıldan daha fazladır işgal ettiği bir yer olan Mar Behnam’da saklanmıştı.
Metinler üzerinde çalışan ve Toronto Üniversitesi’nde profesör olan Amir Harrak’a göre 13. ve 20. yüzyıllar arasında yazılan metinler IŞİD işgal etmeden ve Hristiyan manastırını kısmen yıkmadan sadece birkaç hafta önce inşa edilen bir duvar arkasına saklanmıştı.
Metinlerin bazıları onları kopyalayan yazarlar tarafından görkemli bir şekilde resimlendirilmişti. Harrak metinlerin her birinin yazar tarafından yazılan, zamanlarının tarihi, sosyal ve dini olaylarını anlatan notlar içerdiğini ve bunun metinleri değerli kaynaklar haline getirdiğini belirtmiştir.
Bir Süryanice uzmanı olan Harrak metinlerin Süryanice (antik ve orta çağ dönemlerinde Irak’ta yaygın olarak kullanılan) Arapça, Türkçe ve Yeni Aramice dahil olmak üzere çeşitli dillerde yazıldığını söylemiştir.
IŞİD’in işgal ettiği manastırda saklı
1500 yıldan daha önce inşa edilen Martyr Mar Behnam ve kız kardeşinin manastırı yüzyıllarca eskiye dayanan yazıt ve sanat eserlerine oyulmuş metinler içermektedir.
IŞİD manastırı Haziran 2014’ten ona karşı mücadele etmek için hükümet ile çalışan bir Irak Hristiyan birimi tarafından yeniden ele geçirildiği Kasım 2016 tarihine kadar işgal etmiştir. Agence France-Presse’in manastır geri alındıktan kısa bir süre sonra yayınladığı fotoğraf ve haberler IŞİD militanlarının manastırın bazı binalarını yıktığını, bulabildikleri metinleri yaktıklarını, manastırın sanat eser ve yazıtlarına zarar verip yıktıklarını ve geride kalan yapıların üzerine grafitiler yaptıklarını göstermektedir.
Metinler gizli fakat kısmen güvenli bir yere götürülmüştür. Profesör Amir Harrak Irak’ta huzursuzluğa neden olmaktansa metinlerin en azından geçici olarak koruma ve güvenlik için Avrupa’da bir kütüphaneye getirilmesinin en iyisi olduğunu belirtmiştir.
Mar Behnam’daki metinler Yousif Sakat adlı bir rahip tarafından IŞİD Ninova Ovası’nı (Musul yakınındaki) işgal etmeden önce bir depoya saklanmıştı. Sakat metinleri büyük metal bir kutunun içine yerleştirmişti ve kimsenin orada bir şey olduğundan şüphelenmemesi için bir duvar inşa etmişti.
Manastırı terk etmeye zorlanan Sakat sırrını ovanın kurtarılmasından sonra bile saklamıştır. Ovanın güvenli olduğunu hissedene kadar el yazmalarının ortaya çıkarılacağından korktu ve ovanın güvende olduğunu hissettiğinde sırrını açığa çıkardı.
İki yıldan daha fazladır metinler duvarın arkasında saklı kalmıştır. Neyse ki Harrak IŞİD’in metinlerin saklı olduğu belirli yapıları yıkmadığını söylemiştir.
İlgili Yazılar
Reuters IŞİD’in manastırdaki geri kalan binaları sigara içmek, sakalını kesen adamlar, yüzlerini açan kadınlar gibi şeylere katı kurallar uygulayan ‘‘ahlak polisi’’ için bir temel olarak kullandığını bildirmiştir.
Metinlerin geleceği
Metinlerin geleceği belirsizdir. Harrak belgelerin en azından şuanlık, güvenlik için Irak’tan alınması gerekip gerekmediği konusunda kararsız.
Harrak ‘‘Peki ya el yazmalarını geleceği? Irak huzursuz bir ülke. Avrupa’ya götürülmeliler mi, örneğin Vatikan Kütüphanesi ya da daha güvenli bir yere?’’ diye konuşmuştur.
Harrak Irak hükümetinin metinleri korumaya yardım edeceğinden şüpheli olduğunu, Irak hükümetinin Irak Hristiyanı mültecileri bile bu insanlara yardım sağlamayı kiliselere bırakarak gözardı ettiğini eklemiştir.
Harrak manastırın yakınında bir Irak şehri olan Musul’un yerlisidir. Bu hikâye yazılırken IŞİD orayı kısmen hala işgal ediyordu. (Şehir için savaş hala devam etmektedir.) Harrak Musul’dan 1977’de ayrılmıştır ve şuan Toronto’da yaşamaktadır fakat sıklıkla antik metin, yazıt ve sanat eserlerini araştırmak için Irak’a dönüyor.
Üst Resim: M.S. 1653’te kopyalanan bu metin İsa’nın soyunu da tanımlamaktadır. Bu fotoğraf IŞİD Mar Behnam manastırını işgal etmeden sadece haftalar önce, metinler saklanmadan çekilmiştir. Fotoğraf: Amir Harrak
Musul Saldırısında IŞİD’den Geri Alınan Irak Sit Alanları
Çeviri: Belgin AVŞAR
Kaynak: livescience