Nereye Dergisi
Arkeoloji, Tarih, Gezi, Seyahat ve Yaşam Kültürü Dergisi

İnceleme: Atatürk’ün Yurt Dışına Öğrenci Gönderme Projesi

“Sizi birer kıvılcım olarak gönderiyorum. Volkan olup dönmelisiniz.” Gazi Mustafa Kemal

0 47.083

“Sizi birer kıvılcım olarak gönderiyorum. Volkan olup dönmelisiniz.”

Gazi Mustafa Kemal

I.Dünya Savaşı sonrasında Sevr Anlaşması’yla yok olmanın eşiğine gelen ulusumuz ve parçalanmak istenen ülkemiz Türk Orduları’nın bütün cephelerdeki zaferiyle bağımsızlığını gerçek anlamda kazanmış, 29 Ekim 1923’te T.B.M.M. oybirliğiyle devlet şeklini Cumhuriyet olarak kabul ederek Gazi Mustafa Kemal Paşa’yı Cumhurbaşkanı seçmiştir.

Balkan Savaşı’ndan itibaren tüm cephelerde verilen büyük kayıplar sonucunda ülke sınırları içende yaklaşık 12 milyon kişilik bir nüfus kalabilmiştir. Uzun yıllardan sonra ulusumuz yorgun, ülkemiz harap bir haldedir. Her alanda üretim durmuş, ekonomik yaşam felce uğramıştır.

logo_main

Tüm bu olumsuz koşullara karşın Milli Mücadele’nin muzaffer Başkomutanı Gazi Mustafa Kemal, bu sefer yeni bir devlet, yeni bir ülke, yeni bir ulus yaratmak için mücadelelerin en zorlusunu başlatmıştır. Tozlu, sıtmalı bir Anadolu kasabasının yerinde yeni Türkiye’nin başkenti Ankara hızla yükselmeye başlarken, ulusal bir heyecan tüm yurdu kaplamış, yepyeni bir ruh ve dinamizmle, her alanda ülkenin çehresini değiştirecek ve geleceğini şekillendirecek atılımlar yapılmaya, devrimler uygulanmaya başlanmıştır. Şapka ve kıyafet devrimi, kadının toplumda eşit yer alması, Arap harflerinin yerine Latin harflerine geçiş Türkiye’nin görünümünü inanılmaz bir şekilde değiştirmiştir.

Sedat Alp
Sedat Alp

Ulusumuzun umudu olan genç kuşakların en iyi şekilde eğitilmesi Cumhuriyetin ilk günlerinden itibaren hükümetin öncelikli işlerinden biri olmuş, onların yetiştirilmesi, onlara yeni bir kültür aşılamak görevi devletin eğitim gündeminin başında yer almıştır. Bu amaç doğrultusunda 3 Mart 1924’te çıkartılan Tevhid-i Tedrisat (Öğretim Birliği) KanunuUlusal, Laik modern, demokratik bir okul” yaratmayı amaçlamıştır. Buna göre medreseler kapatılıyor, eğitimin her aşamasında devlet sorumlu oluyor, din eğitimi yerine bilimsel eğitim kabul ediliyordu.

logo_main

Bu gelişmelerden biride yurt dışına öğrenci gönderilmesi konusu ilk kez Tevhid-i Tedrisat Kanunu çerçevesinde ele alınmış ve 29 Ekim 1924’te Maarif Vekaleti’nin açtığı Avrupa sınavıyla da uygulanmaya başlanmıştır. 22 genç Almanya ve Fransa’da öğrenim görme hakkını kazanmış, bunlardan ikisi Almanya, diğerleri Fransa ve Belçika’ya gönderilmiştir.

Ocak 1925’te İstanbul’dan gemiyle yola çıkan ilk grupta Mahmut Cüda, Muhittin Sebati, Refik Epikman, Ulvi Cemal Erkin, Cezmi Rıfık, Cemil Sena Ongun, Naci Ecer, Vildan Aşir Savaşır, Burhan Toprak, Ekrem Zeki Ün, Osman Horasanlı, Necip Fazıl Kısakürek, Sadi Irmak, Suat Hayri Ürgüplü, Cevat Dereli, Şeref Akdik, Ali Münip Karsan, Namdar Rahmin ve Necmi Bey gibi isimlerin yer aldığı görülmektedir.

Atatürk yurt dışına gidecek bu öğrencilere iletilmek üzere çektiği telgrafında yazının başında belirttiğimiz sözü demiştir.

Gönderilenlerin bir kısmı daha İstanbul’u bile görmeden bambaşka bir dünyayla tanışmışlar, ancak devletin onlara

Ekrem Akurgal
Ekrem Akurgal

Avrupa’da eğitim için ayırdığı ödenek gittikleri ülkelerin sosyal yaşantıları içinde de var olmalarını ve başları dik bir yaşam sürmelerini sağlamıştır. 1930’lu yıllarda öğrencilere verilen 96 liralık aylık, Türk Lirası’nın o dönem Avrupa ülkelerindeki değerinin yüksek olması ve özellikle okudukları ülkelerde birbiri ardına yapılan devalüasyonlar sonucu ellerine geçen miktarın artması onlara rahat bir yaşam sağlamıştır. Bu durumu Ekrem Akurgal anılarında şöyle dile getirmektedir:

Bir aralık bir Türk lirası’na, 6.5 Registermark aırdık. Öğrenci bursumuz 96 lira idi, yani ayda 650 mark gelirimiz vardı. Bu para o dönemde bize bol bol yetiyordu. Alman öğrenciler ayda 150 markla geçinirlerdi. Bazen Kempinski, Mampe gibi ünlü restoranlara giderdim. İyi giyinirdim. İyi tanınmış ailelerin evlerine davet edilirdim. Berlin’in hep en güzel semtlerinde oturdum…

İlgili Yazılar

İkinci Dünya Savaşı’nın patlak vermesi ve Avrupa’da karışıklık çıkmasının sonucunda bir talimat yollanır ve öğrencilerin ülkelerine geri dönmeleri istenir. Bu talimat doğrultusunda 1940’ta yaklaşık 1000 civarında öğrencinin yurda döndüğü tahmin edilmektedir. Almanya’dan dönenlerin büyük bir kıs daha sonra Almanya’nın Türkiye’ye öğrenciler konusunda verdiği garanti ve savaşın ilk yıllarda Almanya’nın sınırları dışında olması nedeniyle bu ülkeye dönerek öğrenimlerini devam ettirmişlerdir.

Atatürk’ün eğitim ve kültür reformunda yetenekli Türk gençlerinin yüksek öğrenim için yurt dışına gönderilmesi projesi de özel bir yere sahiptir. Bu aydınlanma projesi çerçevesinde bazı gençler, Ulu Önder’in arzusu ve bizzat yönlendirmesiyle Arkeoloji, Eskiçağ tarihi, Hititoloji ve Klasik Filoloji öğrenimi görmek üzere Almanya’ya gönderilmiş, yurda dönüşlerinde üniversitelerimizde görev alarak, bilim dallarının kurucu kadrolarının oluşturulması ve kurumsallaşmasında çok önemli bir rol oynamıştır.

Jale İnan
Jale İnan

Bazı gençlerin Atatürk Dönemi’nde Eskiçağ Bilimleri gibi, ülkemizin zengin kültür mirasının ortaya çıkarılması ve araştırılması açısından büyük önem taşıyan özel bir bilim alanının çeşitli uzmanlık dallarına yönlendirilmesi belki de tarihte benzeri görülmemiş bir uygulama olup Yüce Önder’in dehası ve ileri görüşlülüğünün bir ürünüdür.

Arkeoloji ve Sanat Yayınlarından çıkan bu kitapçık, Gazi Mustafa Kemal’in söz konusu hümanist projesinin ve bu kapsamda yurt dışında öğrenim gören birinci nesil Eskiçağ Bilimcilerimi özellikle yeni kuşaklara tanıtmayı amaçlamaktadır.

logo_main

Kitapçık içerisinde;eskicagda-yetisenler

* Ekrem Akurgal

* Sedat Alp

* Suat Yakup Baydur

* Rüstem Duyuran

* Afif Erzen

* Jale İnan

Gibi kendi alanında ülkemize öncülük eden insanların anıları ve hikayeleri anlatılmıştır. Mutlaka kütüphanenizde bir yer açmanız ve okumanız gerekiyor.

satin_al_buton

İnceleme: Tolga Candur

Alıntı Yapılan Kitabın Yazarı: Nezih Başgelen

Get real time updates directly on you device, subscribe now.

Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Accept Read More