Nereye Dergisi
Arkeoloji, Tarih, Gezi, Seyahat ve Yaşam Kültürü Dergisi

İlk Polinezyalılar 3000 Sene Önce Doğu Asya’dan Yola Çıkmışlar

Antik DNA, avara kanolar içerisindeki Pasifik Uzak Adaları’na yerleşmiş ilk Polinezyalılara ait kökleri ortaya koymuştur.
0 562

‘Ezber bozan’ çalışma, ilk Polinezyalıların, Doğu Asya’dan yolculuğa çıktıklarını öne sürüyor.

Sadece 3000 yıl önce, insanlar binlerce kilometre okyanus üzerinde yol alarak, Fiji ve Pasifiğin diğer ıssız adalarına ayak basmışlardır.  Ancak, bu gözü pek denizcilerin kimliği zamanla kaybolmuştur.  Birkaç ipucundan başka, kırmızı çömlekçiliğe dair belirgin izler bırakmış ve bilim adamları iki farklı senaryoyu karşı karşıya getirmişlerdir: Kâşifler ya Doğu Asya’dan uzak adalara doğru açılmış çiftçiler ya da Papua Yeni Gine de olmak üzere, Malenezya’da tanışmış oldukları avcı toplayıcılarına karışmış insanlardı.

Şimdi ise, tarih öncesi Polinezyalılar’ın DNA’sından yapılan ilk kapsamlı genom araştırması, Pasifik Okyanusu tarafından yutulan Doğu Asyalıların bu denizciler olduğu düşüncesini arttırıyor. Çok geçmeden de Malenezyalılar, muhtemelen erkek olanları,  Okyanusya’ya ve Polinezyalılar ile karışma riskini göze almışlardır.

Birleşik Krallıkta bulunan Oxford Üniversitesinde popülasyon genetikçisi Cristian Capelli, bunun on yıldır süren bir ihtilaf olduğunu not düşerek, kağıdın ezber bozucu olduğunu söylüyor ve Doğu Asyalıların yayıldığı eski adaların, çoktan onların genlerini almadan Malenezyalılar’ın yerleştiğini gösteriyor.  Ve ayrıca, kültürün, başlangıçta grupların nasıl karışmasını engellediği bir araştırma konusudur. Londra Üniversitesi Akademisi’nde evrim genetikçisi Mark Thomas, çiftçilerin taşındıklarını ve avcı toplayıcılarıyla pek fazla karışmadıklarını ve bunu dünyada başka yerlerde de tekrar ve tekrar gördüğümüzü söylüyor.

İlk Polinezyalılar, boş yere umut veren eserlerinin, belirgin bir şekilde mühürlenmiş çömlekleri, obsidyen aletleri ve deniz kabuklarından yapılmış süsleri de dahil olmak üzere çoğunu bırakıp gitmişlerdir. Toplu olarak Lapita[1] kültürü olarak bilinen, bu eserler kümesi Okyanusya’da bulunan Bismarck Adaları’nda(aşağıdaki haritadan bakın), ilk kez 3000 yıl önce görülmüştür. Bu kültür, gölevez, patates, ekmekağacı meyveleri yetiştirmiş, domuz ve tavukları getirmiş ve seri bir şekilde Vanuatu ile Yeni Kaledonya adaları; nihayetinde de Fiji, Tonga, Samoa ve çevresine yayılmışlardır.

Eski çiftçiler ‘ekspres treni’ni Pasifik Uzak Adaları’na sürdüler
İlk Polinezyalılar, en az 3000 yıl önce Malenezyalılar’ın oraya karıştıklarını ve zaten orada yaşadıklarını bilmeden, okyanusa açılmışlardır.
polinezya-haritasi

1985 yılına geri dönelim, Canberra’da bulunan Avusturalya Ulusal Üniversitesi’nde arkeolog Peter Bellwood, Lapita’nın Doğu Asya’daki çiftlik kültürlerinde kökleri bulunduğunu öne sürmüştür. Ayrıca, Lapita yaşam alanlarının tarihlerine dayanarak, seri bir şekilde Çin’den Tayvan’a, Filipinler’e, sonra okyanusu aşarak Vanuatu’dan Samoa’ya 300 yıl içerisinde 24.300 kilometre katederek, hareket ettiklerini de öne sürmüştür. Bu ‘ekspres treni’ resmi, Doğu Asya’dan Okyanusya’ya yayılmış Avustronezya dilleri ile, Malenezya’daki Papuan dillerinden ayrılan dilbilimci modelleri ile uyuşuyordu.

Fakat diğer araştırmacılar, yaşayan Polinezyalıların DNA’sının, yerliler ile karışan ve doğuya doğru yavaşça yayılmış Malenezya’daki Lapita ataları ile ayrılamadığına dair gösterdiği kanıt üzerine tartışmışlardır. Sözde, bu çok yavaş olan model son yıllarda galip gelmiştir.

Yeni bir araştırmada, uluslararası bir takım, Vanuatu ve Tonga adalarından 2300 ila 3100 yıl öncesine tarihlenen ve 3’ü direkt olarak Lapita kültürüyle ilişkilendirilmiş 4 kadın iskeleti çıkartmışlardır. Takım, her iskeletin genomlarının karşısında 231.000’e kadar DNA konumu olduğunu sıralamış, bugün ile kıyasladıklarında ise Doğu Asya ve Okyanusya’daki 83 nüfustan neredeyse 800 olduğunu görmüşlerdir.

İlgili Yazılar

 ‘’Diğer bilimlerden gelen kanıtlar bir araya geldi… genomik ise kökünden halletti.’’
Peter Bellwood, arkeolog, Avusturalya Ulusal Üniversitesi/Canberra

4 kadının, bu hafta Nature dergisindeki takım bildirilerindeki gibi, farklı nüfuslardan olduğu, bugün Papua Yeni Gine’de yaşayan insanların ataları ile karışımlarının olduğuna dair bir kanıt yoktu. Onun yerine, kadınlar Tayvan’daki yerli Atayal ve Filipinler’deki Kankanaey insanları ile bütün ecdatlarını paylaşmışlardır. Harvard Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde David Reich’in laboratuvarında doktorasını yapmış, ortak yazar, Pontus Skoglund, Lapita’nın Papua soyuna dair hiçbir kanıtı olmadığını söylemiştir. Bu, onların atalarının treni, tüm Okyanusya’yı Malenezyalıları karıştırmadan hızlıca süpürerek sürdükleri izlenimi uyandırmaktadır.

Antik DNA, avara kanolar içerisindeki Pasifik Uzak Adaları’na yerleşmiş ilk Polinezyalılara ait kökleri ortaya koymuştur.
Antik DNA, avara kanolar içerisindeki Pasifik Uzak Adaları’na yerleşmiş ilk Polinezyalılara ait kökleri ortaya koymuştur.

Polinezyalılar, bugün önemli bir ölçüde Malenezya DNA’sı taşıyorlar. Lakin bu DNA nispeten uzun, kırılmaz parçaların içindedir. Son günlerde analizlerce bulunan, Lapita sürecinden sonra, muhtemelen 500-2500 yıl kadar önce, DNA’nın, Polinezyalıların genomları ile birleştiği öne sürülüyor. Takım ayrıca, Polinezyalı X kromozomunun, diğer nükleer kromozomlarına göre daha az Malenezya DNA’sına sahip olduğunu belirtmiştir. Çünkü X kromozomlarının anneden geçtiği muhtemel olması (erkek çocukları sadece Y kromozomunu babalarından alır), Polinezyalı kadınlar ile Malenezyalı erkeklerin melezleşmesi gibi, Malenezya DNA’sının çoğunun erkek çizgisinden geldiğini ileri sürüyor. Skoglund, bugünkü Okyanusya kadınlarının atalarının ağırlıklı olarak Lapita, buna karşılık erkek atalarına Papua’nın dahil olduğunu söylüyor.

Bellwood ise memnun. Diğer bilimlerden gelen kanıtların bir araya geldiğini, Eski Polinezyalılar’dan DNA alırken, genomiğin ise kökünden hallettiğini söylemiştir.

 

Yazı: Anna Gibbon

Kaynak: sciencemag

Çeviri: Gülnihal Kafadar

[1]Çevirmenin notu: Hawaii, Paskalya Adası ve Yeni Zelanda’da yaşamış, Polinezya halkının atası olarak bilinen topluluk.

Get real time updates directly on you device, subscribe now.

Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Accept Read More