Hassas Kronoloji, Orta Asya Göçebe At Kültürünün Kökenlerine Yeni Bir Işık Tutuyor

31 Mart’ta Arkeoloji Bilim Dergisi’nde yayınlanan çalışma, Deer Stone-Khirigsuur Kompleksi olarak bilinen bir kültüre ait arkeolojik alandan çıkarılan at kemiklerinin yaşları konusunda bilimsel tahminler yürütüyor. Bu kültür, ismini ayakta duran oyulmuş taşlardan (geyik taşları) alır ve Moğolistan stepleri boyunca inşa ettiği defin höyükleri (khirigsuurs) (Resim 2) de Doğu Avrasya’da göçebe sürüleme ve evcil hayvan kullanımına ilişkin en eski kanıtlardan bazılarıyla bağlantılıdır. Hem geyik taşlarında hem de khirigsuurslarda, bir takım ritüellerle defnedilen evcil atlara ait taş höyükler-bazen yüzlerce, binlerce- her bir anıtın köşesinde gömülmüş olarak bulunmuştur. (Resim 3) Farklı akademik kurumlardan bir araştırmacılar grubu- Max Planck İnsanlık Bilimleri Enstitüsü, Yale Üniversitesi, Chicago Üniversitesi, Amerikan Moğol çalışmaları Merkezi ve Moğolistan Ulusal Müzesi de dâhil- Geyik taşlarında ve khirigsuurlarda evcil at ritüellerinin yayılmasını tahmin etmek için radyokarbon tarihlemesi olarak bilinen bilimsel bir tarihleme tekniği kullandı.

Bir organizma öldüğünde, canlı dokularda bulunan dengesiz bir radyoaktif molekül olarak bilinen radyokarbon bilinen bir oranda çürümeye başlar. Arkeologlar at kemiği gibi organik maddelerdeki radyokarbonun kalan konsantrasyonunu ölçerek bir hayvanın en son kaç yıl önce adım attığını tahmin edebilirler. Moğolistan’da daha önceki birçok arkeolojik proje, Tunç Çağı arkeolojik alanlarında bulunan at kalıntılarından radyokarbon tarih tahminleri üretmiştir. Bununla birlikte, bu ölçümlerin her biri zaman içinde çevrede meydana gelen doğal değişimi hesaba katmak için ayarlanması gerektiği için, tek başına tarihlerin hatalı ve belirsiz olması ihtimali vardır, bu da onları bir araya getirmeyi veya gruplar halinde yorumlamayı zorlaştırır.

Çalışmayı yapan bilim insanları, Bayesci analiz adı verilen istatistiksel bir teknik kullanarak-ki bu teknik, radyokarbon tarihi gruplarının hassasiyetini arttırmak için olasılığı arkeolojik bilgiyle birleştirir- Moğolistan’da erken evcil at kullanımı için yüksek hassasiyetli bir kronoloji modeli ürettiler. Çalışmanın lideri ve Max Planck Enstitüsünde İnsan bilimi tarihi araştırmacısı olan William Taylor, bu modelin bizlere “at kullanımını ilk kez Moğolistan ve doğu Avrsaya’daki diğer önemli kültürel gelişmelerle ilişkilendirme” ve “ iklimsel ve çevresel değişimin at kullanımının yerel kökenleri üzerindeki etkisini değerlendirme” imkanı verdiğini söylüyor.

Çalışmaya göre, evcil at kullanımı Moğolistan stepleri boyunca yaklaşık M.Ö. 1200 yıllarında yayılmaya başladı. Deer Stone-Khirigsuur Kompleksi’ndeki at nakliyesine ilişkin diğer kanıtlarla birlikte ele alındığında, bu sonuçlar, Moğolistan’ın erken at kültürü için bir merkez üssü olduğunu ve muhtemelen erken atlı binicilik olduğunu ortaya koymaktadır.

Çalışma, iklim değişikliği konusuna insan tepkileri anlayışımız için önemli sonuçlara sahiptir. Örneğin, özellikle etkileyici bir hipotez, binicilik ve göçebe sürü toplumlarının M.Ö. 2. bin yılın sonlarında kuraklığa ve kötüleşen iklime yanıt olarak geliştirildiğini ileri sürmektedir. Taylor ve meslektaşlarının sonuçları, erken at biniciliğinin, daha verimli bir iklim döneminde gerçekleştiğini gösteriyor; bu da çobanlara at yetiştiriciliği ve taşımacılık ile ilgili deneyim kazanmak için daha fazla imkan vermiştir.

Son yıllarda, akademisyenler, İç Asya göçebelerinin, küreselleşmenin erken dalgalanmalarında oynadığı rolün giderek daha fazla farkına vardı. Bu ay Nature dergisinde yayınlanan önemli bir makale, göçebe hareket alışkanlıklarının, transit Avrasya ticaret ağlarını şekillendirdiğini ve bunun sonunda malları, insanları ve bilgileri kıtaya taşımasını öne sürdü. Biniciliğin Moğol kültürler tarafından geliştirilmesi tarih öncesi Avrasya’da yaşanan ve Eski Dünyayı yüzyıllarca tanımlayan ekonomik ve ekolojik değişim ağlarının temelini atan en etkili değişimlerden biri olmuştur.

Yeni bir araştırmaya göre, göçebe at kültürünün kökenleri—çoğunlukla Cengiz Han ve Moğol aşiretleriyle ilişkilendirilmiştir—Modern Moğolistan topraklarında, doğudaki Avrasya steplerinde 3000 yılı aşkın bir sürede izlenebilir. (Üst Resim)

Binlerce Yıldır Değişmeyen Rota “Göç ve İnsan”

Asya’ya Özgü Metaller Yüzyıllar Öncesine Dayanan Ticareti Ortaya Çıkardı

Modern Yöntemler İle İpek Yolu Haritası Yeniden Şekilleniyor

Journal reference: Journal of Archaeological Science

Provided by: Max Planck Society

Çeviri: Zeynep Şenel Gencer

Kaynak: phys