Nereye Dergisi
Arkeoloji, Tarih, Gezi, Seyahat ve Yaşam Kültürü Dergisi

Göbeklitepe’nin Keşfi, Şölenler ve Neolitik Buluşmalar

Göbeklitepe üzerine merak ettiğiniz tüm detayları bu yazımızda bulabilirsiniz. Keyifli okumalar.

Göbeklitepe
0 3.148

Jens Notroff ve Oliver Dietrich’in Amerikan Doğu Araştırmaları Okulu (ASOR) – Göbekli Tepe: Gıda Üretiminin Başlangıcında Neolitik Buluşma ve Şenlendirme – konulu bir makalesinde Göbekli Tepe’nin devam eden araştırması ve ortaya çıkışı üzerine ışık tutan, bölgedeki tarım ve hayvancılığa, gıda üretiminin başlangıcına ve Neolitik yaşam biçimine ışık tutan çalışma.

Güneydoğu Türkiye – çorak Germuş dağ sırasının en üst noktasında yer alan Göbekli Tepe’nin anlatımı. Bu yapay höyük 15 metrelik yüksekliğe ulaşır ve yaklaşık 9 hektarlık alanı kaplar. Eski Yakın Doğu’da bilinen en eski anıtsal kült mimarisi. Son Buz Devri’nin bitiminden hemen sonra avcı-toplayıcılar tarafından inşa edilmiştir. Kasıtlı olarak yaklaşık 10,000 yıl önce gömülmüştü.

Göbekli Tepe’nin güneyden görülen höyüğü. / Foto: K. Schmidt

Göbekli Tepe, İstanbul ve Chicago Üniversiteleri’nden Halet Çambel ve Robert Braidwood başkanlığında gerçekleştirilen ortak bir çalışma ekibinin, höyüğün yüzeyinin çöktüğü çok sayıda çakmaktaşı eser gördüğü 1960’lardan bu yana arkeologlar tarafından biliniyor. Bununla birlikte, anıtsal mimari keşfedilmemişti ve Klaus Schmidt tarafından 1994 yılında önemli güneydoğu Türk Neolitik alanlarının kapsamlı bir turunda keşfedildi. Ona birkaç yıl önce çalıştığı başka bir Neolitik Çağ yerleşim yerini (Nevali Çori) hatırlatan geniş kalker bloklarını fark etti. Bu sitedeki kazılar sonraki yıl başladı.

Yaklaşık 22 yıllık süren saha çalışmalarında, Alman Arkeoloji Enstitüsü ve Şanlıurfa Müzesi, Göbekli Tepe’de, en eski Neolitik Çağ’dan kalma tamamen beklenmedik anıtsal bir mimari ortaya koymuştur. Göbekli Tepe’nin toplanma ve şenlik için bir ritüel merkez olarak yorumlanmasına yol açan tipik bir iç yapı henüz bulunmamaktadır. Bu megalit anıtları yaratan insanlar hâlâ avcılık yapanlardı ve sitenin maddi kültürü bunu doğruluyor: Avlanan vahşi hayvanlardan sadece büyük miktarda kemik ve çok çeşitli oyuk noktaları içeren bir taş alet envanteri… Osteolojik araştırmalar ve botanik çalışmalar Göbekli Tepe’de hayvancılığın yapılmadığını ve evcil bitkilerin bilinmediğini göstermektedir.

Göbekli Tepe’nin havadan görünümü. Foto: E. Küçük

Dikkatle yumuşatılmış ana kayadan oyulmuş sığ kaidelerde yaklaşık 5,5 m ölçülerindeki iki devasa sütunlar. Sütunların bu merkezi çifti, taş duvarlar ve tezgahlarla birbirine bağlanan benzer fakat biraz daha küçük sütunlardan oluşan bir daire ile çevrilidir.

Çevreleyen sütunlar, tilkiler, yaban öküzleri, kuşlar, yılanlar ve örümcekler gibi hayvan tasvirleriyle süslenmiştir. Merkezi T şeklindeki sütunlar, daha antropomorfik bir karakter sergiliyor: elin karın üstünde bir araya getirilerek belinin ortasına işaret ederek direklerin milleri üzerinde rahatlıkla tasvir edilen kolları görüntülerler. Kemerler ve sırt ağızları bu izlenimin altını çizer ve bu direklerin insana benzeyen görünümünü vurgular.

Göbekli Tepe’nin ana kazı alanının hava görünümü. Alt bölümde gösterilen eski anıtsal muhafazalar. Foto: E. Küçük

Natüralist ve soyut tasvirler, T şeklindeki sütunlarda en anıtsal tezahür bulurken, diğerleri de vardır. Benzer ve açıkça ilgili ikonografi, şaft düzleştirici olarak adlandırılan, taş kutuların ve bardakların üzerindeki işlevsel cisimlerin yanı sıra, bu işaretleri taşımaktan başka bir işleve sahip görünmeyen küçük taş tabletlerde de görülür.

Yakın çevresinde T şeklinde sütunlar içeren başka birkaç site vardır; Manevi bir konsept, bu siteleri birbirine bağlamış görünmekte ve Üst Mezopotamya’daki Çanak Çömlek Öncesi Neolitik (PPN – yaklaşık 9,600-8,800 calBC) mobil gruplar arasında iletişim ve değişim ağı içinde birbirine bağlanmış daha büyük bir kültür topluluğuna işaret etmektedir.

Etnolojik ve tarihsel analojiler, avcı-toplayıcı topluluklarda toplumsal bütünleşmeyi sürdürmek için düzenli toplulukların ve toplu faaliyetlerin önemini vurgular. Toplanmalara bilgi, mal ve evlilik ortaklıkları alışverişinde izin verildi.

İlgili Yazılar

Bu tür büyük ölçekli toplantıların doğal olarak katılımcı gruplar için bilinen ve kolayca erişilebilen yerlerde kurulması gerekiyor – Göbekli Tepe’nin çevredeki ovalara bakan bir dönüm noktası olan topografik durumu, bu gruplar ve insanlara daha geniş yaşayan insanlar için mükemmel bir uygun merkezi alan gibi görünüyor.

Duvardaki D 3. sütununda (solda) zengin dekorasyonu açıkça anlatı niteliğindeki kabartmaların karakterini açıkça göstermektedir. Foto: K. Schmidt, DAI. Sütun 18’in ayrıntısı (sağda) elleri, kemerleri ve rahatlatıcı gevşekliği gösteren ayrıntı. Foto: N. Becker

Göbekli Tepe’de görünüşte kesintisiz devam eden inşaat faaliyetine yansıdığı, toplu iş etkinlikleri olarak yürütülen büyük toplumsal görevler, insanların bir araya gelmesinin birleştirici bir nedeni oldu; Büyük işgücü, cömert şölen anlamına gelir. Çakmaktaşı eserler, taş damar parçaları, diğer öğütme taş aletler ve özellikle etkileyici şekilde çok sayıda hayvan kemiğinin kanıtı – tüm ceylan ve yaban öküzleri – bunu destekliyor.

Göbekli Tepe’de tekrarlanan ziyafet, yalnızca orada bir araya gelen bireyler ve gruplar arasında sosyal bağların oluşturulması ve güçlendirilmesinde değil, aynı zamanda avcı-toplayıcıların bu geniş kalabalıkları tekrar tekrar besleyebilecekleri ekonomik potansiyelini de vurgulamış olmaları açısından önemli bir rol oynamış olabilir.

Dolayısıyla, yeni gıda kaynakları ve işleme teknikleri araştırılmış ve bu şekilde geçim stratejisinde tam bir değişimin yolunu açmış olabilir. Bu, anıtsal dini mimarinin erken ortaya çıkışının ve bunlarla ilgili olanın tarım ve hayvancılığın ortaya çıkmasına ve gıda üretiminin başlangıcına ve Neolitik yaşam biçiminin yol açtığına işaret ediyor.

Göbekli Tepe’nin yerini gösteren harita. Silindir, eller ve kemer tasviriyle T şeklindeki direklerin insanlık karakterini gösteren bölümdeki temel direklerden biri olan Sütun 18’in 3D modeli. / HS Karlsruhe

Jens Notroff ve Oliver Dietrich, Alman Arkeoloji Enstitüsü (DAI)’nün Göbekli Tepe projesinde araştırma asistanı, Göbekli Tepe kazıları Şanlıurfa Haleplibahçe Müzesi ile yakın işbirliği içinde gerçekleştiriliyor.

Arkeolojik araştırmalar, Münih Ludwig-Maximilians Üniversitesi Paleoanatomi Enstitüsü, Evcilleştirme Araştırması ve Veteriner Hekimliği Tarihi Enstitüsü tarafından yürütülmektedir. Proje DAI ve Alman Araştırma Vakfı (DFG) tarafından finanse edilmektedir.

GÖBEKLİ TEPE HAKKINDA BİLİNMEYENLER VE NE OLDUĞUNA DAİR YORUMLAR
GÖBEKLİTEPE 15 MİLYON DOLAR FON ALDI…
MERAK UYANDIRICI VE GİZEMLİ 10 ARKEOLOJİK KAZI ALANI

Çeviri: Bünyamin Tan

Kaynak: bradshawfoundation

Get real time updates directly on you device, subscribe now.

Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Accept Read More