Bu köprü, onu inşa eden savaşçıların ürünü ve onların yetenekli çalışmalarının gücü ile yaşıyor.
Bugünkü İran’ın güneydoğusunda kalan Dezful şehri, daha önceleri güçlü Eski Pers İmparatorluğu’na aitti. Bunun en göze çarpan belirtisi olan Dezful Köprüsü, dünyanın en eski ve hala ayakta kalabilen tek köprüsüdür. Son günlere kadarda kullanılmaktaydı. İnşaatında 70 000 şavas esirinin çalıştığı Köprü, aslında MS 260’da Sasani kökenli Kral I. Shapur tarafından yaptırılmıştır.
Köprünün inşası
İran, inşaat ve yol yapımında zorluk ve masraf teşkil eden büyük ölçüde engebeli arazilerle kaplı bir ülkedir. Bu doğal yapı, aynı zamanda ülkeye yabancı işgalcilerin girmesine de engel olmaktadır. 6 000 yıldan fazla tarihi ile bu Fars bölgesi büyük ve güçlü medeniyetlerin de beşiği olmuştur. Geçmişte kurulan İran İmparatorlukları iletişim ve ulaşım için birçok köprü inşa etti. Dezful köprüsü de bu başarılı çalışmalarından sadece birisi.
Romalılar tarafından yapıldı
Tarihsel dokümanlar, Dezbul köprüsünün kökeni konusunda pek de tutarlı olamamaktadır. Ancak, kesin olan bir şey varsa; o da Köprünün MS 240-270 yıllarında İran’da egemen olan Büyük Sasani Kralı Shapur’un elinde bulunan Romalı savaş esirleri tarafından inşa edildiğidir. Fethedilen Roma Ordusunun kaderi ile ilgili iki farklı hikaye anlatılır. Bunlardan ilkinde, Shapur’un 260 yılında, Türkiye’nin güneyinde Romalılarla giriştiği Edessa Savaşı’nı kazandığı anlatılır. Kral Shapu rburada, yetmiş bin savaşçıyı ve imparator Valerian’ı tutsak almıştır.
Roma işçiliğinin ve mühendisliğinin büyük ünü hakkında bilgi sahibi olan I.Shapur, Roma ordusundan tam anlamıyla yararlanmayı seçer ve esir askerleri imparatorluğunda Dezful Köprüsü olarak bilinen Dez Nehri üzerindeki bu köprü de dahil olmak üzere birçok yapıyı inşa etmek için kullanır. Hikayenin bu tarafı Romalı askerlerin ve Valerian’ın iyi muamele gördükleri ve dostça koşullar altında yaşadıkları ile ilgilidir. Hikayenin öteki tarafı ise çok da olumlu değildir. Burada, Romalı askerlerin ve imparator Valerian’ın Kral I.Şapur tarafından yoksun bırakıldıkları ve aşağılayıcı şartlar altında tutuldukları anlatılır.
Akademisyenler, uzun süredir I. Shapur ile Roma sanatı ve çalışmaları arasındaki bağlantıyı kabul etmekteler. Marjorie Mackintosh‘un anlattıklarından, onuncu yüzyıl Fars yazarı Firdausi‘nin Roma tutsaklarının Shapur için tasarımda çalıştıklarına dair edebi kanıtlar bulunduğunu öğreniyoruz. Bu özelliğe Shervin Maleki‘nin şu sözlerini de ekliyor: “Sassanid’in yönetimi sırasında beton kemerlerin inşası, mükemmelleştirildi. Bu çağda, her ne kadar iskeleler taş ve kireçten yapılmış olsa da kemer yapımı için birincil malzeme olarak tuğla yerine taş kullanıldı”. Dezbul köprüsünün iskeleleri yaklaşık 1800 yaşındadır, fakat bazı kavisleri daha sonra tadilat görmüştür.
Tümüyle aynı maddeden, masif bir Yapı
Dezbul köprüsü işlemiş taş, harç ve bazı yerlerde pişmiş kil tuğlası kullanılarak inşa edilmiştir. Somayeh Hatti ve Mehrşad Mehrdadiaan’a göre; “Köprü 14 orijinal kemerden oluşuyor; 13 adet kavisi ve 3 adet çağdaş beton kemeri var. Köprü kaidelerinin bazıları çağdaş dönemlere ait. Köprü, su yolu olarak çalışan 20 kaideden oluşur. Yapının azami yüksekliği 10 metredir (32 ft.); altı metrelik bir güverte genişliği (19 ft.) ve yaklaşık 350 metre uzunluğu bulunmaktadır.” Ne yazık ki, Dez Nehri üzerindeki mevsimsel seller de dâhil olmak üzere doğal afetlerden dolayı köprü uzun yıllar boyunca sürekli hasar gördü. Ancak bütün yaşanan olumsuz gelişmeler bile bu yapıyı tamamen yok edecek kadar güçlü değildi. Bu köprü, onu inşa eden savaşçıların ürünü ve onların yetenekli çalışmalarının gücü ile yaşıyor.
Çeviri: Emel Çopur
Kaynak: ancient-origins