PLEİSTOSEN GÜNLERİ —
Yeryüzündeki son insanların, insansız bir kıta kolonize edilmesine dair bakışı.
On yılı aşkın süredir, Clovis[1]insanlarından binlerce yıl önce Amerika kıtasında insanların kolonileştiğine dair deliller toplanmıştır. Bugünkü yerli Amerikalıların atası olan Clovisler’in yaşamlarına dair arkalarında araç ve mezar şeklinde bolca delil bırakmışlardır. Ancak, muhtemelen 15,000-17,000 yıl önce gelmiş olan Clovis öncesi gizemli insanlar, Amerika kıtasında çoğunlukla av gezilerindeyken hayvan işledikleri kamp alanlarında, varoluşlarına dair birkaç düzine kaynak bırakmışlardır. Şimdi ise o kamp alanlarından birinde yapılan incelemeye göre, Arjantin’deki Tres Aroyyos adlı şehrin dışarısında bulunan 14,000 yıllık avcı dinlenme durakları bizlere Clovisler’den önceki insanların nasıl yaşamış olabildiklerine dair yeni bir anlayış getirmiştir.
Arkeologlar, Clovisler’den önceki insanların nasıl Amerika kıtasına ulaştıklarından hâlâ emin değildirler.
Buz çağının sonuna doğru gelmişlerdir fakat hâlâ buzulların olduğu bir zamanda, elverişsiz ortam onların Kuzey Kanada üzerinden Amerika kıtasına geçişlerini engellemiş olmalıdır. Bu yüzden, Sibirya’dan Amerika’ya kadar kıtanın ortasından diğer bir ucuna berzah üzerinde yürüyerek gelmiş olmaları olası bir durum olmayıp, onun yerine Asya’dan çoğunlukla taşıma için kayık kullanarak bir kıyı güzergâhı üzerinden gelmiş olmalılar. Bu ise, Clovis öncesi insanların yerleşim alanlarının neden kıyılar, adalar veya okyanusla buluşan akarsuların üzerinde akarsuların üzerinde olduğunu açıklıyor.
Bu ilk yerleşimciler, çok sayıda aktivite için; avcılık, kasaplık, deri kazıma, yiyecek hazırlama ve kemik ile odundan diğer araçların yapımı da dahil olmak üzere, taştan alet kullanan avcı toplayıcılardı. Clovis öncesi taştan yapılan çoğu alet oldukça basit görünümlüydü ve bir taşı parçalarından ayırarak yapılıyor, böylece sivri kenarlar oluşturuluyordu. Arkeologlar, Arjantin’deki kamp alanında Arroyo Seco 2 olarak da bilinen yerleşim alanında 50’den fazla kuvarsitten yapılmış o gibi yapılmış aletler bulmuşlardır. En erken 14,000 yılına tarihlenen binlerce hayvan kemiğinin karbon gazına dönüşmesi ile zenginleşmiş derin bir gölün üzerinde bir zamanlar var olan yeşilli bir tepeciğin üzerine dağılmışlardır. Daha sonralara tarihlenen aşağı yukarı 9,000 yıl önce, yerleşim alanında bir düzine gömülü insan bile vardı. Bir avcının kampındaki karakteristik bakışa sahip olan nokta, binlerce yıl boyunca tekrardan gözden geçirilmiş işlenen hayvanlar için kullanılıyordu.
PLoS Onedergisinde[2]yazılı bilgiye göre, araştırmacılar, Arjantin’de neden bir grup sivri kenarlı taş ve kırık hayvan kemiklerinin 14,000 yıllık insan uğraşlarına dikkat çektiğine dair birçok neden tanımlıyor. Öncelikle, tesadüfî olamayacak kadar fazla gruplandırılmış tür çeşitliliğinden kemikler var. Evet, çok sayıda tarihi kemikleri bulduğumuz yerde, bazı tuzaklar var fakat bunların hepsi neredeyse Pleistosen çağında oldukça yüksek olan bir tepenin altındaki delikler veya çöküntülerde bulunmaktaydılar. İkinci olarak, taşlar öne sürüldüğü gibi sadece kenarları sivriltmek için parçalanmıyor, birçok işaret hayvan postlarından aldıkları ve giyindiklerini de gösteriyor. Araştırmacılar, ayrılan parçaların büyük bir çoğunluğunun kuru deri üzerinde enine olarak kullanıldığını ve bu nedenle derilerin yerleşim alanına orta halli bir işlem görmüş halde getirilmiş olabildiğinin mümkün olduğunu yazıyorlar. Ayrıca, aletler için kullanılan çoğu taş, kuvarsit kayalar da olmak üzere, Arroyo Seco’dan sadece 110 kilometre ileride bulunabilir. Böylece, bir parça delil de avcı toplayıcılarının büyük mesafelerde, alet taşıyabildiklerini göstermektedir.
Pleistosen Beslenme Düzeni:
Geriye bir soru kalıyor. Yerleşim alanındaki aletlerin gerçekten de 14,000 yıllık olduğundan nasıl emin olabiliriz?
Arkeologlar bunun anlamının bir kısmını dünyadaki birkaç laboratuvarda test edilmiş hayvan kemikleri üzerine tarihlenen karbondan çıkarıyor. O yerleşim alanında erozyon nedeniyle tarihsel jeoloji ve tabakaların okunmasının güç olması problemdir. Bu yüzden, bir alet, belli bir tabaka içerisindeki kemiğin yanında görünse bile, daha sonra gelmiş veya rüzgar ya da dalga tarafından hareket etmiş olabilir. Yine de, taştan yapılmış aletlerin kemikleri kırdığına dair bazı bulgular vardır. 14,000 yıllık, Equus neogeus, nesli tükenmiş bir Amerikan atının kemiği, bir taşçı çekicinden belirgin izler taşıyor. Araştırmacılar, bu kemiğin hâlâ tazeyken kasten kırılmış olduğunu da, not düşüyorlar.
İlgili Yazılar
Arroyo Seco’da bulunan aletler ve kemikler arasındaki sağlam bağ ile, bu insanlar için gündelik yaşamın, en azından yemek vakitlerinin nasıl olduğunu bir araya getirebiliriz. Yerleşim alanındaki binlercesinin üzerinden 600’den fazla kemik parçasının analizleri, bu insanların etlerinin nesli tükenmiş hayvanlardan geldiklerini ortaya çıkartmıştır. Çeşitli soyu tükenmiş at türleri, bir bakıma dev yer altı slothları[3]develer, mamutlar ve dev armadillolar gibi diğer nesli tükenmiş memeliler, Clovis öncesi beslenme düzeninin büyük bir bölümünü oluşturuyordu. Bu insanlar Güney Amerika’ya geldiklerinde, daha önce hiçbir insanın üzerinde bir koloni kurmadığı bir arazi buldular. Bu türlerin çoğu, gelişmiş diller, araçlar ve taktikler ile iyi organize olmuş bir avcı takımının oluşmasında avanta olmuştur. Bazı paleontologlar, bu hayvanların kısmi olarak avlanma nedeniyle neslinin tükenmiş, ve bu kamp alanının kesinlikle onların beslenme düzeninin çoğunluğunun bin yıllık bir dönem için nesli tükenmiş hayvanlar olduğuna dair bulgular temin ettiğine dair varsayımlarda bulunuyorlar. Yine de, Arroyo Seco’da, guanacoların (deve bağıntılı bir tür) kemirgenlerin kemikleri, diğer nesli tükenmiş memelilerinkinden fazladır.
Belirli kemiklerin bulunmaması bizlere bu insanların nasıl yaşadıkları hakkında bilgi verebilir. Dev sloth Megatherium gibi Megafauna[4]grubundan kemiklerin olmasına rağmen, hayvanın kafatasını, göğsünü ya da leğen kemiğini göremiyoruz. Araştırmacılar, bunun sebebinin avcıların hayvanı öldürdükleri ya da temizledikleri yerleşim alanında, ilk olarak kesim yapmış olup sonradan parçalarını işlemek için kamp alanına taşımış olabileceklerine dair tahminde bulunuyorlar:
”Bu türlerin vücut kütlelerine bakılırsa (4 ve 5 ton arasında), bütün bir gövdeyi taşımak oldukça zorlu, hatta 600 ile 700 kilogram ağırlığında bütün but ve 250 ve 300 kilogram ağırlığındaki ön bacakların taşınması bayağı gayret gerektirici olmuş olmalıdır. Bu değerler dikkate alınınca, en iyi hipotez, Megatherium’un avlanılıp; yerleşim alanı yanında temizlenip ve kafatasının kesilmesinden sonra parçalarının yerleşim alanında o anki konumlarına taşınmasıdır. Daha iri kemikler, önceden eti alınmış kısımlar ile birlikte taşınmış, ve taşocakçılığı gibi diğer amaçlar için kullanılmış olmalıdır.”
Arroyo Seco’da işlenen nesli tükenmiş hayvanlardan en yaygın olanı at gibi görünüyor. İnsanlar geldiklerinde, Amerika en fazla nesli tükenmiş iki attan ibaretti. Ancak, İnka ve Güney Amerika’daki diğer büyük medeniyetlerin zamanında, bu hayvanlar çoktan yok olmuşlardı. Ta ki Avrupalılar gelip, kıtada tekrardan atların sayısı arttırana kadar.
Buna rağmen, geriye bakıp, daha önce hiçbir insanın gitmediği, bugün bizlere göre dillere destan hayvanlarla dolu olan bir kıtaya ayak basmanın nasıl bir şey olduğunu hayal edebiliriz. Birçok yönden, şu an içerisinde yaşadığımızdan farklı bir gezegende yaşamışlardır. Çoğu şu anda yok olmuş gölün kenarında, bir tepeceğin üzerinde, o insanlar ailelerini beslediler, aletler yaptılar ve modern dünyadaki her şeyden daha büyük oynamak için avlanma üzerine strateji oluşturdular. Yüzyıllardır yıllar geçtikçe geri döndüler. Sonunda, atalarının bıraktıkları hayvan kemiklerinin arasına gömüldüler.
Kaynak: arstechnica
Yazı: ANNALEE NEWITZ
Çeviri: Gülnihal Kafadar
[4] Zooloji biliminde, büyük ya da dev hayvanlar için kullanılan Antik Yunan kökenli bir terimdir.
[3] Çevirmenin notu: Orta ve Güney Amerika’da yaşayan, tembel hayvan olarak da bilinen memeli hayvan çeşidi.
[2]Çevirmenin notu:İnternet üzerinden akademik makaleler yayımlayan Amerikan dergisi.
[1] Günümüzden 14.500 ile 14.000 yılları arasında Amerika kıtasında yaşamış Amerika yerlileri.