Antik Sparta’nın Köle Askerleri “Helotlar”
enel anlamda Helotlar, köylüler olmalarına rağmen, aynı zamanda uşaklık ya da seyislik gibi diğer işlere de alınırlardı. Dahası Helotlar savaş zamanlarında askeri görevlere çağrılabilirlerdi.
Antik Yunan şehir devleti Sparta komşularının çoğundan farklı bir toplumsal hiyerarşiye sahipti. Toplumsal piramidin tepesinde güçleri ‘’yaşlılar konseyi’’ tarafından denetlenen iki kralı vardı. Bu yaşlılar bir sonraki sınıf olan Spartiates’ten seçilmiştir. Bu aristokrasi sınıfının altında Perioeci olarak adlandırılan bir orta sınıf vardı. Sparta toplumunda en düşük ve aynı zamanda en geniş sınıf ise ‘’Esirler’’ olarak bilinen bir gruba aitti.
Yunan coğrafyacı Pausanias’a göre Esirler Helos denilen bir şehirden gelmişlerdi. Bu şehrin Spartalılar tarafından işgal edilmiş olduğu ve ahalinin ilk köleler oldukları söylenir. Spartalılar tarafında köleleştirilen sonraki insanlar da aynı zamanda Helotlar olarak adlandırılmışlardır. Ancak Yunan tarihçi Thucydides Helot’ların kökenlerine farklı bir açıklama getiriyor. Bu yazara göre Helot’lar M.Ö. 8. yüzyıldaki Birinci Messinia Savaşı boyunca Spartalılar tarafından köleleştirilen Messeniaların soyundan geliyordu. Helotların kökenleriyle ilgili diğer açıklama ise Strabo’nun Geography’sinde bulunabilir. Bu yazara göre Sparta yönetimine bağlı olan insanlara en başta eşit haklar tanınmıştı. Ancak 1. Agis yönetimi boyunca bu haklar geri alındı ve vatandaşlar hürmet etmeye zorlandı. Başkaldıran Helus halkı hariç herkes boyun eğdi. Bir savaşta çarpıştılar ve köle düşürüldüler.
Köle olarak görülürlerken Yunan şehri devletlerinde yaşayan diğer kölelerden oldukça farklı oldukları vurgulanmıştır. Örneğin Atina’da kölelerin kendi aileleri ve toplulukları olmadığı öne sürülmüştür. Ek olarak Helotlar özel mülkiyete değil devlete aitti. Strabo’ya göre
‘’Lacedaemonlular Helotları onları yaşamları için belirli yerler ve uygulamak için özel hizmetlerde görevlendirip bir şekilde devlet kölesi olarak tutmuştur. ‘’
Helotların İsyanı
Sparta’nın erkek tebaası hayatlarını spora, askeri eğitime, savaşa, politikaya ve avcılığa adadıkları için, tarımsal aktivitelere zaman harcayacak gücü olmamıştır. Besin üretme görevi Helotlara bırakılmıştı. Genel anlamda Helotlar, köylüler olmalarına rağmen, aynı zamanda uşaklık ya da seyislik gibi diğer işlere de alınırlardı. Dahası Helotlar savaş zamanlarında askeri görevlere çağrılabilirlerdi. Örneğin, Yunan tarihçi Heredot Platae Savaşı’nda, 5000 Spartiat’ın her birinin M.Ö. 479’da yedi hafif silahlı Helot tarafından korunduğunu belirtmiştir. Böylece o savaşta toplam 35.000 Helot vardı.
Helotlar, Sparta toplumunun işleyişinde önemli olmalarına rağmen diğer sınıfların onlarla sıkıntılı bir ilişkileri vardı. Tahminen Helotlar, Spartalı ustaları sayıca oldukça aşmış baskıcı yöneticilere karşı isyan etme olasılığı hep vardı. İlk büyük Helot isyanı M.Ö. 665 civarında ortaya çıktı ve İkinci Messenian Savaşı olarak da bilinir. (Birinci Messenian Savaşı bu çatışmadan önce yaklaşık 40 yılda sona erdi. Helotlar, bir isyan başlatmak için Argos tarafından Hysiae Savaşı’nda Sparta’nın mağlubiyeti nedeniyle el koydu. İsyanı dindirmek Spartalıların yaklaşık 20 yılını aldı.
### Felsefeden Sanata Antik Yunan Dünyası İncelememizi Okumalısınız
### Roma İmparatorluğunun Başına Bela Olmuş Düşmanları Yazımız Bu Linkte
Riskli noktalara gelince Spartalılar Helotları isyan etmekten alıkoymak için önlemler aldı. Örneğin İran Savaşları boyunca, Spartalılar Yunanistan’ın özgürlüğü için piyadelerini yurt dışına savaşmaya göndermeye pek de istekli değildi. Bu, Sparta ordusu anavatandan uzakta savaşırken Helotların isyan edebileceği korkusu yüzündendi. Bu ve diğer önlemlere rağmen, yüzyıllar boyunca Helotlar tarafından birçok isyan ortaya çıktı. M.Ö. 464 yılındaki bir deprem Eurotas Vadisi’ni vurduğunda Helotlar isyan etme fırsatını ele geçirdiler. Bu kaydedilen en büyük isyandı. Helotlar, Spartalılar tarafından kuşatılan Ithome Dağı’nı tahkim etti. Kuşatma sadece iki taraf da bir ateşkese vardıktan beş yıl sonra sone erdi. Hayatta kalan Helotlar, Atinalılar tarafından alındı ve Korinth Körfezi üzerindeki Naupactus’a yerleştirildi.
Helotların Spartalı tasfiyesi belki de onlara bir yatıştırma yolu olarak zamanla gelişti. Örneğin, Helotlar azat edilmeyi umut edebilirlerdi ve bazen Helot grubunun özgürleştirildiği bilinmektedir. Ancak, sistem M.Ö. 4. Yüzyılda yıkıldı. M.Ö. 371 yılında Spartalılar Leuctra Savaşı’nda aşağılayıcı bir yenilgiye uğradı. Galip Thebanlar daha sonra Pelopennese’yi işgal etmiş ve Messenia Helotları özgürlüğüne kavuşturulmuştur. Son Helotlar (Laconia Helotları) yenilikçi krallar 3. Cleomenes ve Nabis tarafından M.Ö. 3. yüzyılın sonunda özgürleştirilmiştir.
### Antik Yunan’da Ölüm Üzerine Söylenmiş Sözler
ANTİK OLİMPİYAT OYUNLARINI KAZANAN SPARTALI PRENSES
SPARTA KRALI VE SAVAŞÇILARIN KOMUTANI: II. AGESİLAUS
ANTİK YUNAN OLİMPİYATLARINDA “KARA BÜYÜ”
Çeviri: Esra Demirezen
By Ḏḥwty (ancient-origins)
References
Cartwright, M., 2013. Sparta. [Online]
Available at: http://www.ancient.eu/sparta/
Herodotus, The Histories,
[Waterfield, R. (trans.), 1998. Herodotus’ The Histories. Oxford: Oxford University Press.]
Lendering, J., 2005. Helot. [Online]
Available at: http://www.livius.org/concept/helot/
Pausanias, Description of Greece [Online]
[Jones, W. H. S., Omerod, H. A. (trans.), 1918. Pausanias’ Description of Greece.]
Available at: http://www.theoi.com/Text/Pausanias1A.html
Publius Fabius Scipio , 2005. How was Spartan Strategy after the Persian Wars geared towards preventing a helot revolt?. [Online]
Available at: http://www.ancientsites.com/aw/Article/487619
Strabo, Geography [Online]
[Jones, H. L. (trans.), 1917-32. Strabo’s Geography.]
Available at: http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Strabo/home.html
Thucydides, The Peloponnesian War,
[Hammond, M. (trans.), 2009. Thucydides’ The Peloponnesian War. Oxford: Oxford University Press.]
www.pbs.org, 2015. Sparta: Government and classes. [Online]