Uzmanlara göre; adı bilinmeyen Babilli bir matematikçi trigonometriyi Pisagor’dan 1000 yıl önce keşfetti. Babilli dahi genellikle Yunanlar ile özdeşleştirilen bu teoremi, diğer trigonometri tablolarıyla birlikte şimdi Plimpton 322 olarak bilinen bir kil tablete kaydetti. Şimdi ise bilim insanları 3700 yıllık tabletin içeriğinin modern bilgilerin de ötesine geçtiğini söylüyor.
The Guardian adlı İngiliz gazetenin verdiği bilgilere göre, Sydney’deki New South Wales Üniversitesi’nin (UNSW) araştırmacıları bulunan dört sütun ve 15 sıra çivi yazısının “dünyanın en eski ve en doğru işleyen trigonometri tablosu olduğunu; bununla beraber zamanında haritacılıkta kullanılabileceğini; tapınak, saray ve piramit inşaatlarının hesaplanmasında iyi bir araç olabileceğini” söyledi.
UNSW’den Dr. Daniel Mansfield bu konuda şunları dile getiriyor:
“Araştırmamız Plimpton 322’nin dik açılı üçgenlerin şekillerini açı ve çevreyi temel alarak değil, oranları temel alan yeni bir trigonometri türünü kullanarak açıkladığını gösteriyor. Bu büyüleyici matematiksel yapıt şüphe götürmez bir zekâyı gösteriyor […] Tablet üzerinde bulunan tablo dünyanın en eski trigonometri tablosu olmasının yanı sıra Babillilerin aritmetik ve geometriye olan farklı yaklaşımlarından ötürü tam olarak doğru olan tek trigonometri tablosu.”
Pisagor’un dik açılı üçgenlerde iki kenar karesi toplamının her zaman en uzun kenar karesine eşit olduğunu bulan ilk kişi olmadığı zaten biliniyordu. Tabletin asıl gizemi, yazanların tablette gösterilen sayıları neden sınıflandırmaya çaba harcadıkları.
Luis Teia önceki makalesinde Plimpton 322’nin muhtemel amacı hakkında şunları yazdı:
“Tahmin edilenin aksine, tabletin asıl amacının sayı teorisi sorusuyla alakası yoktu; amaç ‘çözülebilen’ bir matematiksel probleme veri bulma ihtiyacıydı. Hatta bu tabletin dik açılı üçgen problemleri üretip çözmede bir ‘öğretmen yardımcısı’ olduğuna inanılıyor. Şimdiki sınıflardan çok farklı bir ortama benzemiyor.”
### Pisagor’un Gizli Kalmış Hayatını Okumak İçin Yazımızı İnceleyebilirsiniz
İlgili Yazılar
Dr. Mansfield araştırma sonuçlarıyla ilgili bir videoda, Babillilerin kullandığı 60’lı üs sisteminin bizim kullandığımız ondalık sistemin modern kullanımından daha doğru sonuçlara ulaştırdığını söyledi. Babillilerin aritmetik ve geometriye olan farklı yaklaşım biçimlerinin; haritacılık, bilgisayar grafikleri ve eğitimde yardımı dokunabilir.
Tabletin antik Sümer şehri Larsa’da MÖ 1822 ve 1762 yılları arasında oluşturulduğuna inanılıyor; ancak Plimpton 322 ismini, tableti 1930’larda Columbia Üniversitesi’ne bağışlayan yayıncı George Plimpton’dan aldı. Dr. Mansfield’ın söylediği gibi, “Plimpton 322 Pisagor üçlüsü denen, sayıların özel bir modelini içerdiği anlaşıldığından beri, yani 70 yıldır matematikçilerin aklını karıştırıyor.”
Dr. Mansfield ve UNSW Doç. Dr. Norman Wildberger araştırmalarını Historia Mathematica adlı dergide yayınladı.
Dr. Wildberger Phys.org sitesinde antik atalarımızdan hala öğrenebileceğimiz çok şey olduğunu söylüyor ve şunları ekliyor:
“Babil tabletlerinden oluşan bir hazineye sahibiz, fakat onlardan henüz sadece küçük bir kısmın üzerinde araştırma yapıldı. Matematik dünyası bu antik ama oldukça sofistike matematik kültürünün bize öğreteceği çok şey olduğunun farkına yeni yeni varıyor.”
Çeviri: Sena Yılmazkarasu